اعدام افراد زیر هجده سال - ۲

محمد مصطفایی

محمد مصطفایی در قسمتی دیگر از برنامه‌ی «یک پرونده در عدلیه»، از اعمال مجازات اعدام در قانون مجازات اسلامی، برای اطفالی که در زمان ارتکاب جرم، زیر هیجده سال سن داشته‏اند، می‏گوید. این موضوع در دو قسمت طرح و بررسی می‌شود که بخش اول آن چندی پیش منتشر گردید. قسمت دوم آن را از نظر می‌گذرانیم:

محمد مصطفایی: یکی از عناصر اصلی تشکیل دهنده‏ی جرم در قوانین مربوط با جرایم، عنصر معنوی جرم است. یعنی این که شخص باید دارای اراده‏ای باشد و جرمی را با سوءنیت مجرمانه مرتکب شود. در واقع اراده‏ی شخص مهم‏ترین عامل در این‏گونه موارد است.

متاسفانه، در بند ۲ ماده‏ی ۲۰۶ قانون مجازات اسلامی قید شده که هرکس عمداً عملی را انجام دهد که آن عمل نوعا کشنده باشد، ولی قصد قتل نداشته باشد، بازهم قتلی که مرتکب می‏شود عمد است و مجازات قصاص برای او در نظر گرفته می‏شود.

مهم‏تر از آن این که، با وجودی که از لحاظ روانشناسی اثبات شده، فرد زیر هیجده سال فاقد رشد عقلانی است، در کشورما، اگر پسر بعد از پانزده سال تمام قمری (یعنی چهارده سال و هفت ماه سن داشته باشد)، مرتکب قتل شود، برای او مجازات قصاص را جاری می‏کنند.

در ششم آبان‏ماه سال ۱۳۸۳، در ساوه درگیری‏‏ای رخ می‏دهد و در آن درگیری، فردی به نام منصور، توسط شخصی به نام محمد لطیف، به قتل می‏رسد.

این درگیری به شکل کاملاً بچه‏گانه و به دلیل غرور نوجوان رخ می‏دهد. بعد از درگیری و قتلی که صورت می‏گیرد، پرونده‏ای برای محمد تشکیل می‏شود.

آن‏چه که در این پرونده حائز اهمیت است، این است که در مراحل رسیدگی، از طرف وکیل مدافع محمد اعلام می‏شود که او از لحاظ روحی و روانی مشکل داشته و باید به پزشک قانونی ارجاع شود. اما پزشک قانونی اعلام می‏کند محمد فاقد جنون است.

این پرونده را از این بابت طرح می‏کنم که بدانیم آیا محمد لطیف زمانی که مرتکب جرم شده، از لحاظ عقلانی و فکری بالغ بوده است یا نه؟

چون او وقتی که چهارده سال و یازده ماه سن داشت، مرتکب جرم شده بود و اتهام قتل عمد منصور را به او تفهیم کرده بودند.

وقتی که پرونده به پزشکی قانونی ارسال می‏شود و محمد از طرف پزشکان پزشکی قانونی معاینه می‏شود، آن‏ها صراحتاً اعلام می‏کنند که محمد از لحاظ عقلانی و فکری و ذهنی بالغ نیست و فاقد رشد عقلانی است.

در مورد این موضوع، ازفقهای مختلفی استعلام گرفتیم و آن‏ها هم اعلام کردند اگر شخصی چنین حالات و شرایطی را داشته باشد، نمی‏توان مجازات قصاص را برای او درنظر گرفت.

به ‏‏این ترتیب، دقیقاً اثبات شده بود که محمد در زمان ارتکاب جرم، از لحاظ عقلانی، به بلوغ نرسیده بوده است.
ولی متاسفانه‏، دادگاه حکم به قصاص نفس ایشان صادر می‏کند و دیوان عالی کشور هم تایید می‏کند.

پرونده به نظر رییس قوه‏ی قضاییه می‏رسد که خوشبختانه افراد خیری مساعدت می‏کنند، محمد لطیف مورد بخشش اولیای دم قرار می‏‏گیرد و پس از چند سال تحمل حبس، از زندان آزاد می‏شود.

اگر اولیای دم رضایت نمی‏دادند، همین پسری که در زمان ارتکاب جرم، فاقد رشد عقلانی بوده و از لحاظ بلوغ فکری به آن رشدی که افراد بالای هیجده سال سن دارند، نرسیده، امروز دیگر نبود و اعدام شده بود.