استفاده‏ی نادرست پلیس ایران از اسلحه‏ی گرم

محمد مصطفایی

محمد مصطفایی، وکیل دادگستری و از فعالان حقوق بشر در ایران، در «یک پرونده در عدلیه» به بررسی پرونده‏ی استفاده‏ی نادرست پلیس ایران از اسلحه‏ی گرم می‏پردازد.

محمد مصطفایی: اگر بتوانیم آماری را از شلیک‏های شتاب‏زده‏ای که برخی از مامورین مسلح انجام می‏دهند، داشته باشیم، می‏بینیم که سالانه عده‏ای توسط مامورین مسلح‏، از جمله نیروی انتظامی، با این شلیک‏های شتاب‏زده به قتل می‏رسند.

از طریق رسانه‏ها بارها خوانده و شنیده‏ایم که مامورین مسلح تنها در چهارچوب «قانون نحوه‏ی بکارگیری سلاح در موارد ضروری»، مجاز به استفاده از سلاح تحت اختیار خود هستند.

ولی حتا این هشدارها و اظهارنظرها مثمرثمر نبوده و می‏بینیم که چه انسان‏هایی توسط مامورین مسلح، به خاطر نداشتن آموزش‏های لازم و تسلط کافی و کامل در به‏کارگیری اسلحه‏‏ی خود و مخصوصاً عدم آشنایی آن‏‏ها به قانون و مقررات مربوط به بکارگیری سلاح، جان می‏دهند.

نمونه‏ای از این موارد، شخصی به نام مصطفی بود که در سال ۱۳۸۴، در تعقیب و گریزی با یکی از مامورین انتظامی، پس از مدت کوتاهی با خودروی خود در یک کوچه‏ی بن‏بست توقف می‏کند. یک مامور نیروی انتظامی از سمت شاگرد ۵ تیر به سوی او (سه تیر به پا و دو تیر هم به سفیدران) شلیک می‏کند. بعد از این شلیک هم با اسپری، مصطفی را از پای می‏اندازد.

بعد از آن هم او را با خون‏ریزی شدید، اول به جای بیمارستان، به زایشگاه می‏‏برند. زایشگاه او را نمی‏پذیرد و در نهایت مصطفی را به بیمارستان می‏رسانند. اما در آن‏جا به علت شدت خون‏ریزی به رحمت خدا می‏رود.

پرونده‏ای برای این متهم که از افراد نیروی انتظامی است، تشکیل شد. با پیگیری‏هایی که کردیم، بازپرس پرونده، بدواً عقیده داشت که این قتل غیرعمد بوده است. با استدلال‏هایی که می‏شود، بعدها کسان دیگری از مراجع قضایی پرونده را بررسی و اعلام می‏کنند که خیر، قتل عمد بوده و کیفرخواستی مبنی بر قتل عمد برای او صادر می‏شود و دادگاه هم حکم به قصاص نفس صادر می‏کند.

در حال حاضر نیز با نقضی که دیوان عالی کشور کرده، قرار است این پرونده مجددا بازنگری بشود.

آن‏چه که اهمیت دارد، این است که قانون‏گذار حق استفاده‏ی مامورین نیروی انتظامی از سلاح را منحصراً، به موارد خاصی اختصاص داده است.

موارد ده‏گانه‏ای در قانون نحوه‏ی به‏کارگیری سلاح ذکر شده است. بر اساس این قانون، مامور نیروی انتظامی در صورتی مجاز به به‏کارگیری سلاح است که:

۱ـ برای دفاع از خود در برابر کسی که با سلاح سرد یا گرم به ‏آن‏ها حمله می‏کند

۲ـ برای دفاع از خود در برابر یک یا چند نفر که بدون سلاح به او حمله می‏کنند

۳ـ در صورتی که مامور مذکور مشاهده کند که یک یا چند نفر مورد حمله واقع می‏شوند و جانشان در خطر است

۴ـ برای دستگیری سارق و کسی که اقدام به ترور و تخریب می‏کند

۵ ـ در مواردی که شخص بازداشت شده یا زندانی‏، از بازداشت‏گاه یا زندان و یا در حال انتقال‏، فرار می‏کند.ژ

۶ـ برای حفظ اماکن انتظامی

۷ـ برای حفظ سلاحی که جهت انجام ماموریت در اختیار او است

۸ـ برای حفظ اماکن طبقه‏بندی شده

۹ـ برای جلوگیری و مقابله با اشخاصی که از مرزهای غیرمجاز، قصد ورود یا خروج دارند

۱۰ـ برای حفظ تاسیسات، تجهیزات و امکان نظامی، انتظامی و امنیتی

ولی می‏بینیم که مامورین نیروی انتظامی، بدون در نظر گرفتن این ماده‏ی قانونی و موارد دیگری که در قانون نحوه‏ی به‏کارگیری سلاح ذکر شده‏‏، شلیک‏هایی را انجام می‏دهند و فکر می‏کنند اگر صرفا به یک متهم‏‏، به یکی از شهروندان‏مان، اعلام ایست کنند، کفایت می‏کند و مجوزی می‏شود برای این که از سلاح استفاده کنند.

در صورتی که این‏طور نیست. استفاده از سلاح حد و حدودی دارد و هیچ مامور نیروی انتظامی حق ندارد به شهروندان شلیک کند.

در مورد نحوه‏ی به‏کارگیری سلاح گرم، قانون جامع و کاملی داریم که هیچ ایراد و نقصی ندارد. ولی متاسفانه، نیروی انتظامی آموزش‏های صحیحی را به افراد این نیرو نمی‏دهند و به خصوص فرماندهان به ماموران خود آموزش لازم را نمی‏دهند و آنان را به اثراتی که به‏کارگیری شتاب زده‏ی اسلحه‏ی گرم برای حتا خود همین ماموران نیروی انتظامی دربر خواهد داشت، آگاه نمی‏کنند.

ما هم می‏بینیم که در جامعه از طرف نیروی انتظامی در برخی از مواقع این ناامنی ایجاد می‏شود.