ترکیه، جهنمی برای پناهنده‌ها

سال‏هاست که ایرانی‏ها به دلایل مشکلات مختلف، به کشورهای گوناگون می‏روند و از آن کشورها، درخواست پناهندگی می‏کنند.

مازیار، یکی از شهروندان ایرانی است که چند سالی‌ست به عنوان پناهنده در ترکیه زندگی می‏کند. مازیار از آن‏‏‏‏‏‏چه که بر او گذشته تا مجبور به ترک ایران شده و آن‏چه که به عنوان یک پناهنده‏ی ایرانی در ترکیه تجربه کرده است، می‏گوید:

قسمت اول گفت‌وگو را از اینجا بشنوید

قسمت دوم گفت‌وگو را از اینجا بشنوید

شب روز ۲۱ بهمن سال ۱۳۷۹، در ایران، در تظاهراتی دستگیر و به زندان انفرادی اطلاعات منتقل شدم. هشتاد و پنج روز در انفرادی بودم. بعد از بازجویی به زندان عمومی منتقل شدم. محکوم به یک سال زندان شده بودم و پس از پایان دوران محکومیت‏ام از زندان آزاد شدم.

بعد از آزادی از زندان، از کلیه‏ی حقوق اجتماعی مثل ورود به دانشگاه، کار کردن در ادارات دولتی و… محروم بودم. لاجرم به کارهای خصوصی روی آوردم و این دوران را گذراندم.

اما این درد که به خاطر گفتن واقعیت، دفاع از حقوق خودمان و ملت و دفاع از خاکی که در آن زندگی می‏کردیم و دینی به گردن ما داشت، به زندان افتادم، همیشه همراه من بود.

دوستانی که دور و برم بودند هم همه هم‏فکران خودم بودند. داستان طنزی نوشتم با نام «سگ آدمان» که طنزی بود در مورد مسایل دینی و اجتماعی روز خودمان و با زبان ادبیات کلاسیک ایران نوشته شده بود.

این داستان بین دوستان پخش شد. یکی از دوستان‏ام را دستگیر کردند و متاسفانه (یا شاید هم خوشبختانه) به این شکل، داستان به دست حکومت رسید و آن را خواندند. منظور من هم همین بود که اینان این داستان را بخوانند.

دوستم را دستگیر کرده بودند و تحت فشار بود. وقتی که اطلاع پیدا کردم ایشان را گرفته‏اند، می‏دانستم که بالاخره از زیر زبانش خواهند کشید. چون با شیوه‏های شکنجه‏های زندان اطلاعات آشنا بودم. در ‏آن‏جا تحقیر و ناسزا در حد نهایت خود است. به قدری که اگر کسی یک لیوان آب بخواهد، او را به توالت می‏برند و می‏گویند از شیر توالت ‏آب بخور. بینی خود من را آن‏جا شکستند.

چون می‏دانستم چه بلایی می‏توانند بر سر او بیاورند، مجبور شدم از کشور خارج شوم و درنگ نکردم. چون اگر می‏ایستادم، این‏بار حتما مرا می‏کشتند.

در فرصت یکی دو روزه‏ای که داشتم، تنها جایی که به ذهنم رسید، این بود که به یو.ان ترکیه بیایم و پناهنده بشوم. در نتیجه، آمدم و خودم را به یو.ان ترکیه معرفی کردم.

البته، تصوری که از یو.ان داشتم، متاسفانه درست از آب درنیامد. نمی‏دانم به خاطر کمبود امکانات یو.ان است یا علت دیگری دارد. امکان دارد عمدهایی هم در کار باشد.

این‏جا از زندان انفرادی که کشیدم، چندین برابر بدتر بود. بعد از معرفی، درخواست کردم که تاریخ مصاحبه را به من سریع بدهند، چون جایی را نداشتم و فقط حدود یک میلیون تومان پول همراهم بود. این تنها پولی بود که در دسترستم بود و می‏توانستم همراه بیاورم و تمام اموال و اثاثیه‏ام را از دست دادم.

با این وجود، برای‏ام یک تاریخ هشت ماه و نیمه درنظر گرفتند. در صورتی که برای‏ کسان دیگری مثل ترک‏هایی که از ایران می‏آیند و جدایی طلب هستند، خیلی سریع تاریخ مصاحبه می‏گذارند، (حدود یک ماه) و خیلی سریع هم به آنان جواب قبولی می‏دهند.

علت آن را نمی‏دانم. شاید دستی در کار است یا برای خوشنودی دولت ایران یا تبلیغات خودشان که بگویند ترک‏ها می‏خواهند با هم متحد بشوند و یا به هر دلیل دیگری، این کار را می‏کنند.

بعد از هشت ماه و نیم برای مصاحبه رفتم و دو ماه بعد جواب قبولی گرفتم. چون پدرم در انگلستان است، پرونده‏ام را به انگلستان فرستادند. با این که به ‏آن‏ها گفتم، پدرم در انگلستان اقامت دائم ندارد و نمی‏تواند مرا ساپورت مالی کند، پرونده‏‏ام را فرستادند. بالاخره دوست انگلیسی پدرم ضمانت و ساپورت مالی مرا تقبل کرد که من بتوانم به ‏آن‏جا برسم. البته هزینه‏های من عملا به دوش ایشان نمی‏افتاد، فقط به صورت فرمالیته مرا ساپورت کرده بود.

متاسفانه بعد از چند روز سفارت انگلستان بدون این که مصاحبه‏ای با من انجام بدهد، بدون این که بداند که من کی هستم، چکاره‏ام، آدم خوب یا بدی هستم، نامه‏ای فرستاد که چون پدرت اقامت ندارد، باید تا سال ۲۰۱۱ صبر کنی. باید پدرت اول اقامت‏اش را بگیرد، بعد شما را به آن‏جا می‏بریم.

تا سال ۲۰۱۱ در ترکیه ماندن یا مساوی است با این که آدم می‏میرد، یا به بدترین وجه ممکن، به پست‏ترین درجه‏ی اجتماعی باید زندگی کند. دو یا سه سال را می‏شود تحمل کرد، اما پنج سال را نه.

به همین دلیل، مجبور شدم پرونده‏ام را از انگلستان پس بگیرم. پرونده‏ام سه ماه در یو.ان ماند. در حالی که با تحقیقاتی که کردم، متوجه شدم در موارد مشابه، پرونده بعد از ۱۵ روز تا حداکثر یک ماه به کشور بعدی فرستاده می‏شود.

بعد از سه ماه پرونده‏ام را به آمریکا فرستادند و دوماه و چند روز بعد از آن، سازمان آی.سی.ام.سی، مصاحبه‏ی اول را با من انجام داد و برای سه ماه و نیم بعد، وقت مصاحبه‏ی دوم گذاشتند.

از مصاحبه‏ی دوم‏ام هم حدود پانزده روز گذشته و منتظر جواب هستم. امروز با ‏آن‏ها تماس گرفتم و گفتند که اواسط ماه مارس به شما جواب می‏دهیم.

الان هم منتظرم، ببینم چه اتفاقی می‏افتد. می‏توانم از این کشور خارج بشوم و به جایی برسم و دوباره رنگ زندگی را ببینم؟

البته، نه زندگی خوش، چون آن‏جا که خاک من بود، خانه‏ام بود، جایی که می‏توانستم حرکت کنم، برای ساختنش تلاش کنم، آن‏جا نمی‏شود. اما شاید بتوانم جایی را پیدا کنم که بتوانم حداقل بنشینم و برای دل خودم بنویسم و این غم و حزن را تحمل کنم، تا بالاخره عمر آدم به سر آید.

رادیوی آمریکا یا بی بی سی را که بعضی وقت‏ها گوش می‏دهم، می‏بینم اطلاعات غلطی در مورد وضعیت پناه‏جوها در ترکیه می‏گویند. مثلا، رادیو آمریکا مدتی پیش با یک سری از پناهند‏ه‏هایی که در ترکیه بودند، مصاحبه‏هایی انجام داده بود، اما آنان به نظر من، پناهنده نبودند.

چون که دولت ترکیه، یک سری شهرها را در اختیار یو.ان می‏گذارد که پناهنده‏ها را به این شهرها بفرستد. خود ما اجازه‏ی انتخاب شهرهای محل اقامت‏مان را نداریم. هیچ وقت هم حق خروج از شهرمان را نداریم.

یعنی اگر ما از شهر محل اقامت‏مان بیرون برویم، قانون را زیر پا گذاشته‏ایم و دولت ترکیه مختار است ما را دستگیر و تحویل دولت ایران بدهد. حتا بدون این که کار خلافی انجام داده باشیم. فقط کافی است پای‏مان را بدون مجوز پلیس، از شهرمان بیرون بگذاریم.

دولت ترکیه، به هیچ وجه اجازه نمی‏دهد ما به شهرهای توریستی، مثل استانبول، آنکارا، ازمیر، قونیه، آنتالیا و… برویم. چون در این شهرها توریست رفت و آمد می‏کند و به قول خودشان، ما وجهه‏ی شهر را خراب می‏کنیم. توریست‏ها متوجه می‏شوند که این‏جا پناهنده‏ی ایرانی هست و ناراحت می‏‏شوند، یا ما شهر را آلوده می‏کنیم، خلاف می‏کنیم و…

به همین دلیل ما را به شهرهای بسیار کوچک با وضعیت بسیار بد می‏فرستند. شهری مثل وان که مرز ورودی ایران است. کسانی که بدون پاسپورت از ایران خارج می‏شوند و می‏خواهند خودشان را به یو.ان معرفی کنند، مستقیم وارد شهر وان می‏شوند و همان‏جا خود را معرفی می‏کنند.

اما کسانی که با پاسپورت وارد ترکیه می‏شوند، خود را به یو.ان آنکارا معرفی می‏کنند و به شهرهایی که بقیه ساکن هستند و معمولا از بدترین شهرهای ترکیه هستند فرستاده می‏شوند. مثل همین شهر آفیون که ما در آن زندگی می‏کنیم.

در مصاحبه‏ی رادیو آمریکا با کسانی صحبت می‏کردند که در شهر استامبول بودند، در استامبول اصلا پناهنده نداریم. این‏ها کسانی هستند که قاچاقی وارد می‏شوند و می‏خواهند بروند. مثلا اتاق‌شان را که نشان داد، کامپیوتر و وسایل راحتی در اتاق بود.

در شهرهای محل اقامت ما، در خانه‏ی پناهند‏ه‏ها کامپیوتر که هیچ، رادیو را هم به‏زور می‏بینید. یا مثلا، یک تلویزیون دست چندم درب و داغان را یک نفر به جای این که دور بیاندازد، به پناهنده‏ها می‏بخشد. وضع ما به این ترتیب است، چنین چیزی نداریم که در خانه‏‏ی ما پناهنده‏ها کامپیوتر یا وسایل رفاهی آن‏چنانی باشد.

خانه‏هایی که ما می‏توانیم این‏جا اجاره کنیم، شاید بتوان گفت بعد از رفتن ما ، همه‏ی آن‏ها موزه می‏شوند. چون دیوارهای‏شان کاه‏گلی و در وضعیت بسیار بدی هستند. همه‏ی ‏آن‏ها نمور، غیرقابل سکونت و از درجه‏ی اعتبار ساقط هستند.

چون خانه‏های معمولی را به هیچ‏وجه به پناهنده‏ها اجاره نمی‏دهند. می‏گویند به شما خانه نمی‏دهیم، چون پناهنده هستید، قابل اطمینان نیستید.

البته، مردم فقط نسبت به پناهنده‏های ایرانی این‏طور حساس شده‏اند. حال تبلیغات دولت خودشان است یا کارهایی است که خود پناهنده‏های ایرانی این‏جا انجام داده‏اند، به این کار ندارم. اما این بلایی است که دارد سر ما می‏آید.

الان که پناهنده‏های عراقی این‏جا آمده‏اند، نه تنها از طرف خود دولت عراق حمایت می‏شوند و به دولت ترکیه توصیه شده که از پناهند‏ه‏های ما نگاه‏داری کنید و وسایل راحتی آن‏ها را فراهم کنید تا به کشور سوم، یعنی امریکا برسند، دولت امریکا هم از آن‏ها حمایت می‏کند.

در عوض‏، رییس جمهور کشور ما از ایران می‏آید به استامبول می‏رود، آن‏جا دم مقامات ترکیه را می‏بیند، از آن‏ها می‏خواهد به پناهنده‏ها بیشتر فشار بیاورند و می‏گوید در این صورت هرچه که بخواهید، اعم از گاز، نفت، در اختیارتان می‏گذاریم.

ترکیه هم که هیچی ندارد. کشوری است بسیار فقیر و بدبخت. برای همین یا مجبور می‏شود یا که تمایل قلبی‏اش این است و نهایت فشار را به پناهنده‏ها می‏آورد.

یکی از چیزهای عجیبی که این‏جا هست و شاید شما باور نکنید، این است که این‏جا می‏خواهند از ما پول خاک بگیرند و می‏گیرند.

این پول را از خیلی‏ها می‏گیرند. مثلا کسی که دو سال در ترکیه بوده، ۲۳۰۰ لیر که معادل حدود یک میلیون و خرده‏ای پول ایران است، از او پول خاک می‏گیرند. پناهنده‏ی بدبختی که شاید به زور بتواند در روز ۵ لیر در‏آمد داشته باشد که بتواند با آن نان یا مواد غذایی دیگر را تهیه کند.

از همه طرف فشار می‏آورند، مثلا می‏رویم والی (والی مرکزی است مثل استانداری) و می‏خواهیم به ما کمک کنند، می‏گوییم که تحت فشار هستیم، اجازه‏ی کار هم که به ما نمی‏دهید، (کار کردن این‏جا یعنی ‏قاچاق. اگر پلیس یا مقامات دولتی ما را در حال کار کردن ببینند، می‏توانند دادگاهی‏مان کنند) پس ما باید چکار کنیم.

دولت ترکیه همه‏ی این‏ها را می‏داند ولی به هیچ وجه از ما حمایت نمی‏کند. در مرکز یو.ان هم همه‏ی کارکنان ترک هستند. یک آدم خارجی آن‏جا نیست که از اروپا یا امریکا آمده باشد، یا حتا ایرانی باشد که درد ما را بفهمد. همه ترک هستند و به همین دلیل طرف دولت و کشور خودشان را می‏گیرند. می‏گویند، شما باید پول خاک بدهید.

اگر ترک جدایی‏طلب باشیم، می‏‏گویند: دمت گرم. چند ترک جدایی‏طلب می‏شناسم که هنوز پناه‏جو بودند و هنوز مصاحبه نشده و جواب قبولی هم نگرفته بودند (هنوز پناهنده نشده بودند) از یو.ان حقوق می‏گرفتند.

ولی امثال ما که فارس، کرد، خوزستانی و… هستیم و به هر دلیل دیگری از ایران خارج شده‏ایم، در مصاحبه‏ی مالی ردمان می‏کنند، هیچ کمکی به ما نمی‏کنند و هروقت هم به آن‏جا برویم، بیرون‏مان می‏اندازند.

دست‏مان از همه جا کوتاه است. وقتی هم به والی می‏رویم، والی می‏گوید: چرا به اینجا آمده‏اید؟ برگردید بروید کشورتان.

می‏گوییم: ما پناهنده هستیم، نامه از یو.ان داریم که ثابت می‏کند پناهنده هستیم. یون.ان هم که یک سازمان بین‏المللی است، شما قبول کرده‏اید که این سازمان در کشور شما فعالیت کند. پس چرا به کشورهای اروپایی می‏گویید که طرف‏دار حقوق بشر هستید.

پاسخ می‏دهند که: ما این‏ها را نمی‏فهمیم، برگردید، بروید به کشورتان.

ولی برای عراقی‏ها چون دلار برای‏شان می‏رسد، انواع و اقسام کمک‏ها را می‏کنند.

سالیان سال است که کردها و ایرانی‏ها به این‏جا می‏آیند و پناهنده می‏شوند. عراقی خیلی کم بوده. جدیداً تعدادشان زیاد شده. اصلا ما را محل نمی‏گذاشتند، مردم نمی‏دانستند، ایرانی کیست، کرد کیست، ولی عراقی‏ها که آمده‏اند روی تمام در و دیوار مغازه‏ها عربی نوشته‏اند.

چون می‏دانند که آن‏ها پول دارند. دلار دارند. چنان تحویل‏‏شان می‏گیرند که انگار هم‏وطن‏شان هستند. خیلی هم به‏ آن‏ها می‏رسند.

نمی‏توان گفت همه‏ی مردم ترکیه بد هستند. اگر این حرف را بزنم، واقعا بی‏انصافی کرده‏ام. آدم‏های بسیار خوب هم این‏جا پیدا می‏شوند. کسی را این‏جا دیدم که اجدادش از گرجستان بودند و به خاطر جدا شدن گرجستان از ایران، به ترکیه مهاجرت کرده بودند. ولی هنوز خون ایرانی و آن غیرت ایرانی را دارند.

غیرت ایرانی که الان خیلی کم پیدا می‏شود و خیلی هم گران است. به همین خاطر به ما کمک می‏کند. نه این که ما گدایی کنیم، کمک خالصانه می‏‏‏‏کند. درد ما را درک می‏کند و چون می‏داند که ما مشکل داریم، به داد ما می‏رسد.

ترکیه جهنمی است که ما پناهنده‏ها از زور چوب دژخیمان فرار می‏کنیم و خودمان را با کله به درون دیگ مذاب این جهنم می‏اندازیم.

هیچ کاری هم از دستمان برنمی‏آید، راه دیگری نیست. فقط یک راه هست که انتخاب کردنی هم نیست، ما باید در این راه جلو برویم و بر سر همین راه، دام به این بزرگی پهن شده و ما مجبوریم خودمان را در این دام بیاندازیم و این دوران را بگذرانیم.

چرا؟ چون خواستار آزادی در مملکت‏مان بودیم، خواستار این بودیم که بتوانیم حق خودمان را بگیریم، بتوانیم در کشور خودمان بسازیم، تلاش کنیم برای فردای خودمان، برای آینده‏ی خودمان، برای مملکت خودمان. نه برای این که بخواهیم مثل خیلی‏های دیگر که الان دارند در ایران خوش می‏‏‏گذرانند، دزدی یا کار دیگری بکنیم.

این‏جا پناهنده خیلی زیاد است. نمی‏‏گویم که همه‏ی آنها ذی حق هستند، نمی‏‏گویم که همه‏ی آن‏ها دردمند هستند، شاید خیلی از آنها به خاطر مهاجرت به کشورهای دیگر، به این‏جا می‏آیند و این حرف‏ها را می‏زنند یا شاید هم دروغ می‏گویند، اما همه‏ی این‏ها دردمند هستند. دردشان هم به این خاطر است که در کشور خودشان نمی‏توانند درست زندگی کنند.

به خاطر همین درست زندگی نکردن، مجبور می‏شوند به این‏جا بیایند و دروغ هم بگویند. من به آن‏ها حق می‏دهم، چون حق زندگی خوب، حقی انسانی است و هیچ کس حق ندارد آن را از آدم بگیرد، حتا مقامات اسلامی دولت ایران.

نمی‏دانم دولت ترکیه چه قراردادهایی پشت پرده با دولت ایران سرهم کرده و چه قول و قرارهایی به هم‏دیگر داده‏اند. چون دولت ترکیه بسیار اسلام‏گرا است و سنگ اسلام را به‏شدت به سینه می‏زند.

وقتی احمدی‏نژاد به ترکیه آمد، در تلویزیون‏ها بزرگ نوشته بودند: دیدار تاریخی، دیدار تاریخی. چون فکر می‏کنند، بله صاحب دومین منبع گاز جهان وارد ترکیه شد و دیگر در لوله‏های گازش را یک راست به سمت ترکیه باز کرده است.

در صورتی که نمی‏دانند احمدی‏نژاد به این سادگی‏ها کاری خوب یا بد یا کمکی برای هیچ کشوری انجام نمی‏دهد، مگر این که چیزی مد نظرش باشد که از آن‏جا بگیرد.