«ما فقط روی کمک‌های خودمان حساب می‌کنیم»

نیک آهنگ کوثر

شبکه‏ی فعالین ایرانی حقوق بشر در اروپا و امریکای شمالی‏‏، از اوایل دهه‏ی جاری میلادی، به کار اطلاع‏رسانی و مستند سازی نقض حقوق بشر در ایران، مشغول بوده‏اند.

با حسین ماهوتیها، هماهنگ‏ کننده‏ی این شبکه، در مورد نحوه‏ی کار آن، گفت‏گویی کرده‏ام.

چطور شد که فعالیت‏های جداگانه‏ی شما و دیگر فعالان حقوق بشری امریکای شمالی و اروپا به‏هم گره خورد که شبکه‏ی اخیر تشکیل شود؟

قبل از آن یک سری تجربه‏های شخصی و هم‏چنین تجربه‏ی کار با افراد مختلف برای دفاع ازحقوق بشردر ایران، به صورت پراکنده داشتیم.

بعد از مدتی به این نتیجه رسیدیم که ما در کانادا داریم این کار را می‏کنیم، دوستانی هم در اروپا این کار را انجام می‏دهند. خصوصا این که ما الان فعلا دنبال توپ می‏دویم و همیشه حقوقی باید ضایع بشود که دنبالش برویم. عکس‏العملی رفتار می‏کنیم، عمل نمی‏کنیم و هیچ امکان این که ما خودمان عمل را دست خودمان بگیریم نیست.

بر اساس این فکر، با دوستانی در اروپا، بدون این که آن‏ها را بشناسیم، تماس گرفتیم. به ‏آن‏ها گفتیم: هم شما دارید این کار را می‏کنید و هم ما. آیا ممکن است بستری برای یک کار مشترک بگذاریم که لااقل تاثیرپذیری کار بیشتر شود. به جای این که برای یک مساله، ده تا اعلامیه بدهیم، یک اعلامیه کافی است.

اما، ممکن است با هماهنگ کردن انرژی‏ها، بتوان تاثیر پذیری کار را بیشتر کرد. جالب این‏جاست که بعد از یک سال کار مشترک، وقتی برای اولین بار در ژنو جمع شدیم، تازه صورت‏های هم‏دیگر را دیدیم و افراد هم‏‏دیگر را به صورت فیزیکی شناختند.

جرقه‏ی این کار حول و حوش سال ۲۰۰۰ زده شد و الان تقریبا نه سال است که به صورت هماهنگ باهم کار می‏کنیم.

حسین ماهوتی‌ها

آیا می‏توان گفت که این شبکه، مجموعه‏ای از نهادهای مختلفی است که شما کار آن‏ها را هماهنگ می‏کنید؟ یا نه، همه یک نهاد هستند؟

کلاً ایده‏ی اصلی این مساله، این‏گونه بود که در عین استقلال و این که هر مجموعه‏ای هویت خود را دارد، شبکه‏ای ایجاد شود که این شبکه بستری برای هم‏کاری و هم‏گامی در رابطه با مسایل حقوق بشر در ایران باشد.

در مرحله‏ی اول هم برای ما مهم این بود که نظارت‏گری، دیده‏بانی و گزارش‏گری کنیم. چون کلاً مساله‏ی حقوق بشر بدون نظارت و دیده‏بانی پیشروی نخواهد داشت. اگر نظارتی نباشد، عملا نمی‏توان گفت که حقوق بشر رعایت می‏شود یا خیر.

خصوصاً این که ما هم در مقطعی این کار را شروع کردیم که نظارت سازمان ملل قطع شده بود. اخبار بیرون می‏آمد، نه به صورت مجموعه، نه به صورت جنگل، بلکه به صورت درخت، یک سری اخبار بیرون می‏آمد. اما انبوه جنگل، این که حجم آن چقدر است و مکانیسم‏ها چگونه هستند، ناشناخته بود.

به همین خاطر، وقتی ما این کار را شروع و بعد هم آن را تکمیل کردیم، می‏توانیم ادعا کنیم با این گزارشاتی که منتشر می‏شود، هرچند که بخش کوچکی از نقض گسترده، مستمر و برنامه‏ریزی شده‏ی حقوق بشر در ایران است، ولی همین بخش کوچک، وضعیت‏ سنجی‏ای از وضعیت حقوق بشر به ما می‏دهد.

به طور نمونه، وقتی می‏بینیم، دست کم یازده نهاد رسمی در سرکوب دانشجویان فعال هستند، مشخص است که سیستمی به صورت برنامه‏ریزی شده دارد حقوق دانشجوها را نقض می‏کند و این‏طور نیست که یک کارمند یا دو تا پاسدار، دل‏شان از یک دانشجو گرفته و آن روز خودشان را خالی کرده‏اند.

وقتی چنین شناختی از واقعیت موجود نقض حقوق بشر در ایران، پیدا می‏کنیم، می‏توانیم بر اساس آن، مکانیسم‏هایی را که برای دفاع از حقوق بشر در ایران لازم است شناسایی کنیم و در پی به کار انداختن آن‏ها باشیم.

برای خیلی‏ها این سوال مطرح است که صحت اطلاعات و اخباری را که دریافت می‏کنید، چگونه بررسی می‏کنید؟

تا آن‏جایی که توانسته‏ایم، اخبار را از منابع داخلی ایران، یعنی از رسانه‏های گروهی ایران می‏گیریم. به گونه‏ای که در آن شک و شبهه‏ای نباشد.

البته‏، یک سری کارهای خبری هم می‏کنیم و سعی می‏کنیم، اخبار را تکمیل کنیم. چون اخبار، الزاماً همیشه به صورت شسته و رفته بیرون نمی‏آید. مجبوریم چند نشریه و روزنامه را با هم تطبیق بدهیم و تاریخ‏ها، اسامی و … را کنترل کنیم.

خوشبختانه، تا کنون موردی پیش نیامده، که خبری تکذیب شود. علی‏‏رغم این که این اسناد و گزارش‏ها، توسط نهادهای بین‏‏المللی و مراجع خارجی که در کار حقوق بشر هستند، استفاده می‏شود.

ما خیلی وسواس به خرج می‏دهیم که تا آن‏جایی که ممکن است، اخبار سالم بیرون بیاید. چون مساله این نیست که ما بخواهیم هر خبری را منتشر کنیم، بلکه می‏خواهیم تصویری از وضعیت حقوق بشر در ایران را ترسیم کنیم، ادعایی هم نداریم که هرچه در ایران اتفاق می‏افتد را می‏توانیم گزارش کنیم.

با توجه به این که امکانات ما بسیار محدود است. سانسور هم در ایران شدید است. ولی می‏توانیم هر ماه تصویری را از وضعیت حقوق بشر بدهیم. در گزارش‏هایی هم که موضوعی منتشر می‏کنیم، در رابطه با دانشجوها، اعدام‏ها، وضعیت روزنامه‏نگاران و رسانه‏ها و… خود موضوع را خیلی باز و مشخص می‏کنیم و بدون این که شعاری باشد، با داده، با ارقام و آمار، وضعیت حقوق بشر در ایران را ترسیم می‏کنیم.

وقتی که مثلا، ما نقض گسترده و مستمر و برنامه‏ریزی شده را مطرح کردیم، در ابتدا، بسیاری نظر داشتند که ممکن است شعار باشد. اما وقتی که گزارش‏های این هفت سال را (دقیقا هفت سال است که این گزارش‏ها منتشر می‏شود) نگاه می‏کنیم‏، می‏بینیم که این شعار نیست، بلکه دقیقا واقعیتی است که داریم مطرح می‏کنیم.

بسیاری از نهادهای بین‏المللی مدافع حقوق بشر یا ناظر، بودجه‏های میلیونی دارند. اما شما عملا بودجه‏ی خاصی ندارید. چگونه توانسته‏‏اید، این نهاد خودجوش را زنده نگاه دارید؟

اصلا، کل علت وجودی این مجموعه، این بوده است که یک سری شهروند، برای حقوق خودشان، اول و حقوق هم‏وطن‏های‏شان، ارزش قائل هستند.

به همین خاطر، انگیزه‏‏ی ابتدایی این مجموعه این بوده که این افراد، در مرحله‏ی اول برای خود و بعد برای هم‏نوعان خود دارند تلاش می‏کنند.

به همین دلیل، همان‏طور که می‏گویید، بسیار سخت است که با امکانات بسیار محدود و کم، این کار را انجام داد.
ولی چون انگیزه، دفاع از حقوق خود و هم‏نوع خود است، دیگر تعطیلی برنمی‏‏دارد. مگر این که آدم بگوید، دیگر نمی‏خواهم از حقوق خودم دفاع کنم و از دفاع از حقوق خود استعفا کند.

ما تا کنون از هیچ مرجعی، جز دوستان خودمان و نهادهایی که اگر مقطعی لازم بوده، آن‏هم بسیار محدود (که عملا می‏شود گفت، نبوده) هیچ کمکی دریافت نکرده‏ و کلا روی کمک‏های خودمان حساب می‏‏کنیم و کار می‏کنیم.