«معترضان انتخابات، محارب نیستند»

سراج‌الدین میردامادی

اشاره: آیت‌الله احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان، یکی از تندروترین و در عین حال بلندپایه‌ترین حامیان جریان اصول‌گرایان افراطی شناخته می‌شود. معمولا تندترین سخنان در حمله به مخالفان دولت را باید از زبان او و سید احمد خاتمی شنید.

در خطبه‌های نمازجمعه‌ی ۱۱ دی‌ماه طبق معمول آیت‌الله جنتی به‌سختی به مخالفان دولت حمله کرد و در عین حال در ابتدای خطبه‌ی دوم برای اولین‌بار ناخواسته اعتراف کرد که مضمون خطبه‌های ائمه‌ی جمعه سراسر کشور در یک موضوع مشخص هماهنگ شده است.

آیه‌الله جنتی: «خطبه‌ی دوم من و خطبه‌ی دوم همه‌ی ائمه‌ی جمعه این هفته موضوع‌اش معلوم است، عاشورای امسال و باز این هم از معجزات حسین است، چه عاشورایی بر ما گذشت چه دل‌هایی را این‌ها خون کردند و چه درس‌هایی را باید بگیریم و آن‌ها باید بگیرند.»

در ادامه، آیت‌الله جنتی معترضان شرکت‌کننده در تظاهرات روز عاشورا را محارب و مفسد فی‌الارض خواند و گفت: «من این را می‌گویم که مردم ما مردم نجیبی هستند و مردمی هستند اهل قانون و تابع سیاست‌های رهبری می‌باشند و اگر نبود این جهت شما را زنده نمی‌گذاشتند.»

از آقای امید ساعدی، حقوق‌دان مقیم فرانسه، پرسیدم جای‌گاه محارب و مفسد فی‌الارض در قوانین جزایی جمهوری اسلامی چیست؟ و اساسا چه شروط و مشخصاتی توسط قانون‌گذار برای شناخت محارب و مفسد فی‌الارض شناخته شده است؟

امید ساعدی، حقوق‌دان مقیم فرانسه

اساسا جرم محاربه و افساد فی‌الارض با انقلاب اسلامی و قانون‌گذاری حقوق جزای اسلامی وارد سیستم قانونی ایران شده است و قبل از انقلاب قانون مجازات عمومی حاکم بود که جرم محاربه و افساد فی‌الارض در آن وجود نداشت. بعدا با قانون تعزیرات و حدود و قصاص و نهایتا در سال ۱۳۷۰ این عنوان محارب و مفسد فی‌الارض وارد قانون مجازات اسلامی شده است.

مفسد فی‌الارض عبارت اخرای محارب است، محارب و مفسد فی‌الارض عنوان جرمی است که در قانون مجازات اسلامی در ماده‌ی ۱۸۳ این قانون و مواد بعدی آن پیش‌بینی شده و مصادیقی را قانون‌گذار برای جرم محاربه و افساد فی‌الارض مشخص کرده است.

اولین مورد در این ماده‌ی ۱۸۳ این است که؛ هر کسی که برای ایجاد رعب و هراس و سلب آزادی و امنیت مردم دست به اسلحه ببرد. مورد بعدی در خصوص سارق مسلح و قطاع‌الطریق یعنی راه‌زن مسلحی است که دست به اسلحه ببرد.

مورد سوم طبق ماده‌ی ۱۸۶ قانون مجازات اسلامی عضویت و یا هواداری در گروه یا جمعیت متشکلی است که علیه حکومت اسلامی قیام مسلحانه بکند. تمام اعضا و هواداران این تشکل که علیه حکومت اسلامی قیام مسلحانه بکنند عمل‌شان مجرمانه بوده و با اتهام محارب و مفسد فی‌الارض تحت تعقیب و مجازات قرار می‌گیرند.

چهارمین مورد براندازی حکومت اسلامی این است؛ هر کسی که طرح براندازی حکومت اسلامی را بریزد و برای این منظور اسلحه و مواد منفجره تهیه کند باز جزو مصادیق محارب و مفسد فی‌الارض می‌باشد و هرکسی که برای انجام این طرح براندازی حکومت اسلامی هم‌کاری مؤثر آگاهانه با اختیار داشته باشد و امکانات و اسلحه در اختیار قرار بدهد نیز شامل همین موارد می‌باشد.

آخرین مورد نامزدی در پست‌های حساس در حکومت کودتا بعد از براندازی حکومت اسلامی است. طبق ماده‌ی ۱۸۸ قانون مجازات اسلامی اگر کسی برای حکومت کودتایی که بعد از براندازی حکومت اسلامی به قدرت می‌رسد خودش را به‌طور مثال کاندیدای پست ریاست جمهوری کند این نامزدشدن او در تحقق این براندازی مؤثر واقع بشود.

این‌ها پنج موردی است که قانون‌گذار در قانون مذکور به‌عنوان مصادیق جرم محاربه و افساد فی‌الارض مشخص کرده است و غیر از این موارد هم نیست.

در خطبه‌های نمازجمعه‌ی ۱۱ دی‌ماه طبق معمول آیت‌الله جنتی به‌سختی به مخالفان دولت حمله کرد و در عین حال در ابتدای خطبه‌ی دوم برای اولین‌بار ناخواسته اعتراف کرد که مضمون خطبه‌های ائمه‌ی جمعه سراسر کشور در یک موضوع مشخص هماهنگ شده است

عنصر مشترک بین این مواردی که شما در مواد مذکور آوردید چیست؟

عنصر مشترک و اساسی و یا در واقع رکن مادی جرم در این مواردی که گفتم دست به اسلحه ببرند و قیام مسلحانه و اقدام مسلحانه انجام دهند و مورد آخری هم استثناء می‌باشد که نیازی به استفاده از اسلحه نمی‌باشد و آن هم نامزی برای پست حساس حکومت کودتا بعد از براندازی است که نیازی به استفاده از اسلحه و مواد منفجره نیست.

در بقیه‌ی موارد محارب و مفسد فی‌الارض کسی است که دست به اسلحه می‌برد و قیام مسلحانه می‌کند و از اسلحه برای براندازی حکومت اسلامی استفاده می‌کند.

رهبران معترضان و در سطوح پایین‌تر معترضان شرکت‌کننده در تظاهرات‌های خیابانی حوادث اخیر چه‌مقدار با مصادیق محارب و مفسد فی‌الارض تطبیق می‌کند؟

اعتراضاتی که در ماه‌های اخیر انجام شده است و موضع‌گیری‌هایی که مردم معترض انجام داده‌اند اعم از سران و غیرسران به‌هیچ‌وجه با این موارد و مصادیق جرم محاربه و افساد فی‌الارض تطبیق ندارد. عمل آن‌ها با هر عنوان مجرمانه‌ای دیگری اگر قابل تطبیق باشد - که باید در دادگاه صالح و طبق قانون باید رسیدگی بشود – به‌هیچ‌وجه با جرم محاربه و افساد فی‌الارض تطبیق پیدا نمی‌کند.

اعتراضاتی که در ماه‌های اخیر انجام شده است و موضع‌گیری‌هایی که مردم معترض انجام داده‌اند اعم از سران و غیرسران به‌هیچ‌وجه با این موارد و مصادیق جرم محاربه و افساد فی‌الارض تطبیق ندارد. عمل آن‌ها با هر عنوان مجرمانه‌ای دیگری اگر قابل تطبیق باشد - که باید در دادگاه صالح و طبق قانون باید رسیدگی بشود – به‌هیچ‌وجه با جرم محاربه و افساد فی‌الارض تطبیق پیدا نمی‌کند

اظهارنظر آیت‌الله جنتی، سید احمد خاتمی، و علم‌الهدی به چه میزان می‌تواند از نظر حقوقی مبنای انتصاب اتهام محارب و مفسد فی‌الارض به معترضان باشد؟

این حرفی که آقای جنتی گفته‌اند در واقع یک آرزوی سیاسی و یک اظهارنظر غیرمسوولانه است که فاقد هرگونه مبنای قانون است. دلیل‌اش هم این است که ما در حقوق جزا یک اصل پذیرفته‌شده‌ی جهانی داریم و آن هم «اصل قانونی‌بودن جرم و مجازات است» که طبق آن هیچ عملی جرم نیست مگر این‌که قانون آن را به‌عنوان جرم شناخته و مجازات آن را هم تعیین کرده باشد.

این اصل جهانی وارد ایران هم شده است و در ماده‌ی ۲ قانون مجازات اسلامی هم آمده است که هر فعل و ترک فعلی که در قانون برای آن مجازت تعیین شده باشد جرم است و نه فتوا و اظهارنظر این و یا آن آیت‌الله و مهم‌تر از همه اصل ۳۶ قانون اساسی را داریم که بسیار مهم است و طبق این اصل حکم به مجازات و اجرای آن تنها باید از طریق دادگاه صالح و به موجب قانون باشد، نه برپایه‌ی فتاوی فقهی و یا اظهارنظر روحانیون. فقط قانون ملاک تعیین جرم و مجازات آن است.

از تعریف حقوقی و این‌جهانی محارب و مفسد فی‌الارض که بگذریم، در بررسی عقوبت اخروی و مجازات آن‌جهانی متهمان به محاربه و افساد فی‌الارض نیز آیت‌الله جنتی و دیگر روحانیون تندروی حامی حاکمیت منشأ اثر نمی‌باشند.