گفتگو

«رهبر به سمت برکناری احمدی‌نژاد نمی‌رود»

سخن‌رانی روز شنبه ۱۹ دی‌ماه آیت‌الله خامنه‌ای موجب بروز تحلیل‌های گوناگونی در جبهه‌ی موافقان و مخالفان حاکمیت شده است. بی‌تردید مهم‌ترین بخش این سخن‌رانی آن‌جایی است که ایشان گروه‌های تندروی هوادار حاکمیت را توصیه به خویشتن‌داری می‌نماید. در همین زمینه با مهران مصطفوی، فعال سیاسی و نیما راشدان، تحلیل‌گر سیاسی به گفت‌وگو پرداختم.

«معترضان انتخابات، محارب نیستند»

آیت‌الله احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان، یکی از تندروترین و در عین حال بلندپایه‌ترین حامیان جریان اصول‌گرایان افراطی شناخته می‌شود. معمولا تندترین سخنان در حمله به مخالفان دولت را باید از زبان او و سید احمد خاتمی شنید. از آقای امید ساعدی، حقوق‌دان مقیم فرانسه، پرسیدم جای‌گاه محارب و مفسد فی‌الارض در قوانین جزایی جمهوری اسلامی چیست؟

«موضع خاصی نداریم، هرچه رهبرمان بگوید»

چندی پیش حجت الاسلام محسن ذوالفقاری رئیس مؤسسه سید الشهداء در گفت‌وگوهایی با رسانه‌های اصول‌گرای حامی محمود احمدی نژاد خود را وابسته به حرکتی معرفی کرد با‌ نام «جنبش سبز علوی» با ادعاهایی مبنی بر تلاش برای بازپس‌گیری رنگ سبز از حرکت‌های اعتراضی مردم. در این رابطه با او گفت‌وگو کرده‌ام.

«تکیه کروبی بر استفاده از ظرفیت انسانی است»

حال و هوای شهرها، رفته رفته، انتخاباتی‏تر می‏شود. چهار کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری، یعنی میرحسین موسوی، محمود احمدی‌نژاد، مهدی کروبی و محسن رضایی هر کدام به نقاط مختلف کشور سفر می‌کنند و برنامه‌های خود را ارائه می‌دهند. مهندس نوروز‌زاده، قائم مقام رییس ستاد انتخاباتی کروبی در گفت و گو با زمانه می‌گوید: «برای این‌که به درون توده‏ها برویم، باید نقطه‏نظرات‏مان را بیان کنیم. ابتدا باید صاحبان خرد، صاحبان برنامه و علاقه‏مندان به برنامه را به کمک بطلبیم و نظر آن‏ها را جلب کنیم‌. آن وقت تریبون‏های ما، محدود به ما و ستاد ما در حد این ده بیست نفر نخواهد شد.»

«روحانیون رفرمیست، تحت تأثیر مبارزات زنان هستند»

در دومین روز از کنفرانس «شیعه در دنیای امروز» خانم دکتر آزاده کیان، جامعه‏شناس و استاد دانشگاه در پاریس، به ایراد سخن پرداخت. ایشان در گفت و گو با زمانه در خصوص محورهای سخنرانی‏اش می‌گوید: «برخی فقها با تلاش‏هایی که در جهت بازخوانی فقه و امروزی کردن فقه شیعه می‏کنند، می‏توانند تأثیرات مهمی حتا بر تغییر قوانین در ایران داشته باشند. و این آقایان خیلی هم تحت تأثیر مبارزات خود زنان قرار دارند. باید ببینیم با چه جامعه‏ای مواجه هستیم و قوانین موجود، حتا اگر برگرفته از اسلام یا سنت‏‏های اسلامی باشند، با جامعه انطباق دارند یا نه. اگر ندارند، باید تغییر کنند.»

دکتر سروش‌: انقلاب اسلامی‌، انقلابی بی‌تئوری بود

به ابتکار «مدرسه‏ی عالی علوم اجتماعی پاریس» و با همکاری «مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه»، کنفرانسی سه روزه حول موضوع «شیعه در دنیای امروز»، از دوشنبه بیست و هفتم آوریل در مرکز علوم سیاسی پاریس آغاز به کار کرد. دکتر عبدالکریم سروش و استاد محمد مجتهد شبستری، دو روشنفکر ایرانی بودند که در افتتاحیه‏ی این کنفرانس به سخنرانی پرداختند. با این دو روشنفکر ایرانی پیرامون این کنفرانس گفت و گو کرده‌‌ام.

فقه اسلامی و حقوق زنان

در ادامه‌ی کار دومین کنفرانس شورای جهانی فقه اسلامی در استانبول، موضوع فقه اسلامی و حقوق زنان به بحث و گفت‌ و گو میان فقها و اندیشمندان اسلامی گذاشته شد. البته هیچ زنی در کنفرانس حضور نداشت و دکتر فاضل الافی، استاد اسلام‌شناس اهل سنت از پاریس به انتقاد از مسأله‌ی ازدواج موقت در فقه شیعه پرداخت و آن را ناقض حقوق زنان دانست. در مورد این مسایل با سید ابوالقاسم دیباجی، دبیر کل این شورا و حجت‌الاسلام سید عبدالصاحب خویی گفت و گو کرده‌ام.

«تجدیدنظر، شأن اندیشمندان اسلامی است»

دومین کنفرانس شورای جهانی فقه اسلامی روز پنج‌شنبه، دوازدهم مارس در شهر استانبول ترکیه با حضور جمعی از فقهای کشورهای مختلف کار خود را آغاز کرد. سید ابوالقاسم دیباجی، دبیرکل این شورا در گفت و گو با زمانه می‌گوید: «بدون تردید تجدیدنظر و رأی دادن، شأن اندیشمندان اسلامی و فقهای اسلامی است. بی‌تردید این صلاحیت را دارند و اگر بنا باشد و یا فرصتی پیش بیاید و مناسبتی باشد در این زمینه تجدیدنظر می‌کنند و نظرشان را خواهند گفت.»

«پيرمرد، چشم ما بود»

مراسم چلهمین روز درگذشت حاج محمد شانه‌چی، از فعالان جبهه ملی روز شنبه ۲۴ ژانویه در محل سالن آمفی‌تئاتر دانشگاه سوربن جدید در پاریس برگزار شد. در این مراسم که جمع کثیری از دوستان آن مرحوم و ایرانیان علاقه‌مند حضور داشتند، چند تن از دوستان آقای شانه‌چی از جمله دکتر عبدالکریم لاهیجی، دکتر یان ریشارد و احمد سلامتیان در مورد شخصیت ایشان و خاطراتی که از مرحوم شانه‌چی داشتند صحبت کردند.

«اقرار با زور، سندیت ندارد»

در هشتمین برنامه از سلسله برنامه‌های اسلام و حقوق بشر به بررسی موضوع اقرار متهمین و کیفیت و شرایط اخذ اقرار در فقه و حقوق اسلامی می‌پردازیم. دکتر حسن فرشتیان، حقوقدان و اسلام‌شناس مقیم فرانسه در گفت و گو با زمانه می‌گوید: «اختیار امر بسیار مهمی است یعنی هرگونه اجبار بر اقرار‌، بیّنه بودن و حجت بودن آن را از بین می‌برد. نکته مهم در مسأله اقرار این است که حتی هنگام تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران عده‌ای معتقد بودند در بعضی موارد می‌توان با زور و شکنجه اقرار گرفت اما دیگران معتقد بودند که نه و در نهایت نظر دیگران تصویب شد.»

اسلام و حقوق بهائیان

در هفتمین برنامه از سلسله برنامه‌های اسلام و حقوق بشر باز هم به موضوع حقوق اقلیت‌های دینی در جامعه اسلامی پرداختیم. این مشکل آن‌گاه حادتر می‌شود که پیروان ادیان غیر مذکور در قرآن و قانون اساسی جمهوری اسلامی از حقوق شهروندی خودشان محروم می‌شوند. در رأس این محرومان از حقوق شهروندی در ایران بهائیان قرار دارند. در همین رابطه، با سید محمد هاشمی، استاد حقوق اساسی دانشگاه شهید بهشتی تهران و محمد امجد، کارشناس مسایل اسلام و حقوق بشر و دانش‌آموخته حوزه علمیه گفت و گو کرده‌ام.

مجتهد شبستری: عمل به آیه‌ای در قرآن، همیشگی نیست

در ششمین برنامه از سلسله برنامه‌های اسلام و حقوق بشر به سراغ محمد مجتهد شبستری رفتم. ایشان معتقد است: «تنها پیامبران نیستند که تاریخ بشر را به سوی تکامل برده‌اند، عوامل دیگری هم وجود داشته‌اند که تاریخ بشر را به سوی تکامل برده‌اند. این دعوا که پیامبران یک سلسله تغییرات در جوامع ایجاد کرده‌اند که مربوط به اساس ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن‌ها بوده و بعد هم اعلام کرده‌اند که این ساختارها ایده‌آل انسانیت است و بهتر از این نمی‌شود و همیشه باید از این‌ها تبعیت کرد‌، هیچ دلیلی ندارد و به لحاظ تاریخی هم قابل قبول نیست.»

«در اسلام عدل‌محور، بهائی‌ها هم حقوق شهروندی دارند»

در پنجمین برنامه از سلسله برنامه‌های اسلام و حقوق بشر، حجت‌الاسلام محمد تقی فاضل میبدی، استاد دانشگاه مفید قم چنین می‌گوید: «بهائیت به عنوان یک اقلیت دینی در قوانین اساسی و مدنی ما نیامده و به رسمیت هم شناخته نشده است، ولی اگر از نظر عرف حقوق بشر و عرف جهانی خواسته باشیم نگاه کنیم هر انسانی در لباس هر دین و آئینی صاحب حق و حقوق شهروندی است؛ حالا چه بهائی و چه غیر بهائی باشد، فرقی نمی‌کند.»

حسین ناصری‌: با تغییر تحلیل اجتماعی، حکم نیز تغییر می‌کند

برخی بر این باورند که نقض حقوق بشر صرفاً اعمال مجازات‌های خشن برای انسان نیست. عدم تساوی حقوق زن و مرد در فقه اسلامی و قوانین جاری جمهوری اسلامی نیز از مصادیق بارز نقض حقوق بشر است. این سخن مستند به مواد دوم و هفتم اعلامیه جهانی حقوق بشر است. در این رابطه با دو استاد دانشگاه؛ دکتر عباس شیخ‌الاسلامی، رییس دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی مشهد و دکتر حسین ناصری، استاد حقوق اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد گفت و گو کرده‌ام.

آیت‌‌الله بیات‌: علم قاضی را شرط نمی‌دانم‬

در سومین برنامه از سلسله برنامه‌های «اسلام و حقوق بشر» رادیو زمانه به سراغ آیت‌الله بیات زنجانی از مراجع تقلید قم رفتم. آیت‌الله بیات معتقد است: «اجتهاد مطلق را در قاضی شرط می‌دانم‌، حتی قاضی باید اعلم علمای آن بلدی باشد که دارد در آنجا قضاوت می‌کند‌، اکثر این قضاوت‌ها را قضاوت شرعی نمی‌دانم، چون این‌ها را واجد شرایط علمی نمی‌دانم‌، قاضی اول باید عادل باشد، بعد عالم. بفهمد دارد چکار می‌کند».

«تقلب در انتخابات ایران، ساختاری است»

هفته گذشته از سوی حوزه نمایندگی ولی فقیه در بسیج، طرحی مبنی بر اعزام چهار هزار هادی سیاسی به سراسر کشور به اجرا گذاشته شده و حجت‌الاسلام ذوالنوری در دیدار با سپاه قمر بنی‌هاشم در استان چهار محال بختیاری، اعلام کرده است که این شبکه هادیان سیاسی، از پنج سال پیش هم در کشور بوده‌اند و برای مبارزه با تهدیدات ضد‌انقلاب، این افراد به سراسر کشور اعزام می شوند. نیما راشدان، تحلیل‌گر مسایل سیاسی مقیم سوییس می‌گوید: «بدون داشتن رسانه، یک قالب صابون نمی‌شود فروخت، چه برسد به فرستادن نماینده یا رییس‌جمهور در یک کشوری‌. به نظر من بیشترین وجه تقلب در انتخابات ایران، تقلب ساختاری است، نه استفاده از امکانات دولتی و نظامی برای تقویت یک کاندیدا.»

«اسلام دنبال این نیست که فرد را شلاق بزند»

در دومین برنامه از سلسله برنامه‌های اسلام و حقوق بشر به گفت و گو به آیت‌الله موسوی بجنوردی استاد دانشگاه تربیت معلم تهران و متخصص حقوق جزای اسلامی پرداختم و از ایشان در خصوص میزان خشونت بالایی که در مجازات‌های حدود توسط شارع اعمال شده است پرسیدم.

«اسلام، کاری به گناه پنهانی ندارد»

در خصوص نسبت اسلام و حقوق بشر نظرات گوناگونی وجود دارد. بی‌تردید در میان احکام فقه شیعه و سنی موارد متعددی یافت می‌شود که با مفاد اعلامیه جهانی حقوق بشر منافات دارد. با آیت‌الله گرامی، از مراجع تقلید ساکن قم درباره برخی از این مباحث گفت و گو کردم. وی درباره حقوق بهاییان در جامعه اسلامی معتقد بود: «بالاخره خدا هم حقی دارد. همان طور که این‌ها هستند، خدا هم هست و خدا هم حقی دارد و چنان‌چه بنا باشد غیر ادیان الهی هم مثل پیروان ادیان الهی از حقوق مساوی برخوردار شوند، در درجه اول ظلم به خدا و ادیان الهی است.»

زیدآبادی: ایران به دنبال صلح در فلسطین نیست

آخرین جمعه ماه رمضان به روز قدس نام‌گذاری شده است. درباره‌ی پیشینه نام‌گذاری این روز و هم‌چنین بررسی نگاه ایران به مساله فلسطین با احمد سلامتیان، تحلیل‌گر مسایل سیاسی در پاریس و احمد زیدآبادی، دبیرکل سازمان ادوار تحکیم وحدت و کارشناس مسائل خاورمیانه گفت و گو کردم. زیدآبادی می‌گوید: «‌ایران اساساً نمی‌تواند قائل به مساله‌ای به نام صلح باشد، به دلیل آن‌که موجودیتی به نام اسرائیل را به رسمیت ‌نمی‌شناسد. صلح، خواه ناخواه دو طرف دارد، حال هر ماهیتی که داشته باشد. چون ایران اساساً موجودیت یک طرف قضیه را به رسمیت نمی‌شناسد، بنابر‌این با هر تعریفی که از صلح مطرح بشود، مخالف است.»

«لایحه قانون مجازات اسلامی، مغایر قانون اساسی است»

در پی تصویب کلیات لایحه قانون مجازت اسلامی در مجلس شورای اسلامی‌، بسیاری از حقوقدانان و کارشناسان مسایل قانون‌گذاری به بحث و بررسی مفاد این لایحه پرداختند. در این رابطه با دکتر محمد سیف‌زاده، وکیل دادگستری در تهران و عضو هیأت مدیره کانون مدافعان حقوق بشر و دکتر حسن فرشتیان، حقوقدان ایرانی مقیم فرانسه گفت و گو کردم.