مجله حقوق بشر

تأثیر گفتمان جهانی حقوق بشر بر اندیشه دینی در ایران

مفهوم حقوق بشر در جوامعی چون ایران چگونه زیست و رشد داشته است؟ آیا تلقی متفکران ما از مفهوم تاریخی و بنیادی همانی است که در غرب بدان اندیشیده شده و بروز مادی یافته است؟ نقش مذهب در این میان چیست؟ آیا تنافر و تضادی در میان است و یا برعکس ریشه‌های تاریخی مشترکی می‌توان یافت. این‌ها مسائلی است که در گفت‌وگو با احمد قابل، دانش‌آموخته حوزه علمیه و داریوش محمدپور، دین پژوه مقیم لندن پی‌گرفتم.

اقلیت در قانون اساسی فقط اقلیت مذهبی است

نقض حقوق اقلیت‌های قومی، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فعالان حقوق بشر در ایران است. برای بررسی وضعیت اقلیت‌های قومی به‌ویژه کردها که اغلب قربانی بیش‌ترین تبعیض و نقض حقوق اقلیت‌های قومی هستند، با دکتر آسو حسن‌زاده حقوق‌دان و فعال سیاسی کرد مقیم فرانسهگفت‌وگو کرده‌ام.

«فریاد مردم ایران را به گوش جهان می‌رسانیم»

سراج‌الدین میردامادی: نقش نهادهای غیردولتیِ حمایت از حقوق بشر در ایران، در راه مبارزه‌ی درازمدت با نقض حقوق بشر بسیار حایز اهمیت می‌باشد. به همین مناسبت در سیزدهمین برنامه‌ی گفتار حقوق بشر به معرفی کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران می‌پردازیم.

«نگاه امام موسی صدر به حقوق بشر، فرا دینی بود»

به همت کمیته لبنانی بزرگ‌داشت امام موسی صدر، کنفرانسی تحت عنوان «امام موسی صدر، پیشوای گفت‌وگو و آزاد اندیشی»، ۱۴ نوامبر در محل یونسکو در پاریس برپا گردید. در حاشیه این سمینار و برای آگاهی از آراء این روحانی نواندیش در زمینه حقوق بشر، با خانم ربابه صدر، خواهر امام موسی صدر و نیز حجت‌الاسلام محمد تقی فاضل میبدی، و محمد امجد، گفت‌وگو کردم.

تعابیر متفاوت دولت‌ها و دشواری‌های پناهندگان

قصه پر غصه پناهندگی سر درازی دارد که بی‌شک به راحتی نمی‌توان به گوشه‌ای از آلام و رنج‌های این افراد پرداخت. در این گفتار باز هم به این مسأله می‌پردازم. با پژمان سلیم، حقوق‌دان و پژوهش‌گر مسائل پناهندگان در شهر لاهه هلند در این مورد گفت‌وگو کرده‌ام. سپس داستان یک پناه‌جوی ایرانی را در ادامه آورده‌ام. پژمان سلیم در رابطه با پیچیدگی تعابیر مختلف از شرایط پناهندگی می‌گوید: برای مثال در سال ٢٠٠٣ از واژه ترس موجه پناهندگی در کشور افغانستان پنج کشور اروپایی، پنج برداشت متفاوت داشته‌اند.

زندانی با درهای گشوده

علی‌رغم مفاد کنوانسیون ۱۹۵۱ ژنو عملاً پناه‌جویان در اقصا نقاط دنیا با مشکلات زیادی درگیرند. مشکلاتی که در درجه اول وجهه و موقعیت کمیساریای عالی پناهندگان را زیر سؤال برده است. از سوی دیگر پس از اتفاقات اخیر ایران، موج جدید متقاضیان پناهندگی محکی شده برای امضا کنندگان این کنوانسیون. در بررسی مشکلات مربوط به پناهندگی گفت‌وگویی داشتیم با ایمان سالک در کردستان عراق و آرتور، هم‌وطنی آشوری در هلند.

حقوقی که احزاب در عمل ندارند

حق تشکیل احزاب و انجمن‌ها یکی از اساسی‌ترین حقوقی است که در نظام جمهوری اسلامی بارها و بارها نقض شده است. تازه‌ترین نمونه این نوع برخوردها با احزاب منتقد، پلمپ دفتر حزب اعتماد ملی است. درباره برخورد با حزب اعتماد ملی با محمدصادق جوادی حصار، عضو شورای مرکزی این حزب گفت و گو کردم. سپس درباره حقوق قانونی احزاب در ایران از محمد مصطفایی، وکیل دادگستری سؤال کردم و در پایان، حسن فرشتیان، حقوق‌دان مقیم فرانسه از حقوق احزاب در این کشور صحبت کرد.

«در کشور ما نسبت به وکلا خوش‌بین نیستند»

حق داشتن وکیل در محاکم دادگستری یکی از اولین پیش‌بینی‌های قانون‌گذاران برای استیفای حقوق متهمین بوده است. متهم شاید به پیچ و خم‌های قانونی آشنا نباشد. همچنین شاید متهم در فرایند بازجویی و دادرسی مورد شکنجه‌ی ضابطین قضایی قرار گرفته باشد. از این‌رو هیچ‌کس مطمئن‌تر از یک وکیل برای متهم یافت نمی‌شود. در این زمینه با محسن اسداللهی، وکیل داگستری در پاریس و محمد سیف‌زاده گفت و گو کرده‌ام.

معرفی شبکه فعالین حقوق بشر

شبکه فعالین ایرانی دفاع از حقوق بشر در اروپا و آمریکای شمالی، یکی از مجموعه‌هایی است که در فرآیند دفاع از حقوق بشر در ایران نقش مهمی را بر عهده دارد. این شبکه که از سال ۲۰۰۱ فعالیت خود را آغاز کرده، هر ماه گزارشی از وضعیت حقوق بشر در ایران و موارد نقض آن منتشر می‌کند. درباره فعالیت‌های این شبکه با سه تن از اعضای آن در کانادا، سوئد و هلند گفت و گو کرده‌ام.

«بزرگ‌ترین نقض قانون، تفهیم نکردن اتهام است»

رعایت حقوق متهم از جمله مهم‌ترین شاخص‌های پایبندی هر نظام قضایی به اصول و معیارهای حقوق بشر در آن کشور است. در این مجله حقوق بشر به بررسی حقوق متهم می‌پردازم و در این ارتباط با خانم فرشته قاضی، روزنامه‌نگار مقیم آمریکا که خود طعم تلخ نقض حقوق متهم را تجربه کرده است و نیز فرزاد آگاهی، حقوق‌دان و وکیل دادگستری در پاریس گفت و گو کرده‌ام.

وزیر زن و حقوق زنان

تلاش برای استیفای حقوق زنان و مبارزه با تبعیض جنسیتی از عمده دغدغه‌های فعالان حقوق بشر در ایران است. انتصاب اولین وزیر زن در جمهوری اسلامی ایران، از سوی محمود احمدی‌نژاد، موجی از تبلیغات رسانه‌های وابسته به دولت را در راستای اهمیت دولت دهم به نقش و حضور زنان در عرصه‌های سیاسی - اجتماعی برانگیخت. در همین رابطه گفت و گویی کرده‌ام با سوده راد، فعال حقوق زنان. در ادامه نظری اجمالی خواهم انداخت به سخنان محمود احمدی‌نژاد در توضیح انتصاب وزیر زن در کابینه‌اش و هم‌چنین نظرات حسن رحیم‌پور ازغدی، تئوری‌پرداز جریان مذکور.

شکنجه سفید

شکنجه‌های روحی و یا اصطلاحاً شکنجه سفید یکی از مؤثرترین روش‌های اعمال فشار روی افراد بازداشت شده، توسط دستگاه‌های امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی است که با این روش‌ها تاکنون بسیاری از فعالان سیاسی و نیروهای معترض و منتقد حاکمیت به زانو در آمده‌اند و اعتراف‌نامه‌های دیکته شده از سوی بازجویان را امضا کرده‌اند. در سومین مجله حقوق بشر به این موضوع پرداخته و با ماشاء‌الله عباس‌زاده، روزنامه‌نگار، سپیده کلانتریان، حقوقدان مقیم فرانسه و سپیده فرخنده، روزنامه‌نگار ایرانی ـ فرانسوی گفت و گو کرده‌ام.

سن مسئولیت کیفری و فقه اسلامی

خبر احتمال اعدام بهنود شجاعی و متعاقب آن دستور تعلیق اجرای این حکم از سوی آقای صادق لاریجانی، رئیس تازه از راه رسیده قوه قضائیه، ماجرای اعدام مجرمینی را که پیش از سن ۱۸ سال مرتکب جرم یا جنایت شده‌اند، بار دیگر در صدر اخبار ایران و جهان قرار داد. در پیوند با همین موضوع، ابتدا با دکتر محمد سیف‌زاده، وکیل دادگستری و حقوقدان عضو کانون مدافعان حقوق بشر گفت و گو کرده‌ام، همچنین برپایه این‌که خواسته یا ناخواسته منشأ مقررات جزائی موجود در نظام قضائی ایران، فقه اسلامی است به سراغ احمد قابل، کارشناس فقه اسلامی رفتم.

پیچ و خم‌های شناسایی و مجازات متجاوزان به زندانیان

ماجرای بدرفتاری و شکنجه دستگیرشدگان اعتراضات پس از انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری با انتشار اخبار تجاوز و آزار جنسی به دختران و پسران زندانی به اوج خود رسیده است. پیشینیه این موضوع را از یکی از زندانیان دهه ۶۰ پرسیدم و درباره جنبه‌های حقوقی و پزشکی اثبات تجاوز نیز با دکتر حسن فرشتیان، اسلام‌شناس و حقوق‌دان مقیم فرانسه و نیز دکتر محمود مرادخانی، جراح ایرانی در فرانسه گفت و گو کردم.