آیا سپر دفاع موشکی آمریکا معامله شد؟

برای کمتر تحلیل‌گر سیاسی جای این شک وجود دارد که روس‌ها در طول این سی سال گذشته همواره با کارت ایران مقابل آمریکایی‌ها بازی کرده‌اند، اگرچه حکومت ایران به ظاهر در مواقعی از این کارت‌بازی همسایه شمالی بهره‌ سیاسی برده است اما با نگاهی گذرا به موضوع راه اندازی نیروگاه هسته ای بوشهر و سهم ایران از دریای خزر، می توان دریافت که بازی پیچیده روسها در تقابل با منافع ملی ایران بوده است. در این راستا، انصراف آمریکا از راه‌اندازی سیستم سپر دفاع موشکی در اروپای شرقی، بی‌شک با قدردانی ویژه روس‌ها از آنان همراه خواهد شد .

پنجشنبه گذشته، وزارت دفاع ایالات متحده‏ی آمریکا اعلام کرد که از طرح سپر دفاع موشکی این کشور در اروپای شرقی صرف‏نظر می‏کند و قرار است این سامانه‏ی دفاع موشکی به شکلی دیگر و در مکانی دیگر راه‏اندازی شود.

در دولت پیشین آمریکا، در زمان جرج بوش (پسر)، اجرای این طرح از مهم‌ترین طرحهای ملی - امنیتی این کشور برشمرده می‌شد و طبق گمانه‌های دولت این کشور، سخن از دست‏یابی ایران به موشک‏های دوربرد، در عرض ده سال آینده بود. اما سرویس‏های امنیتی آمریکا به تازگی اعلام کرده‏اند که دولت ایران بر روی موشک‏های کوتاه و میان‏برد تمرکز کرده و دیگر نیازی نیست که ایالات متحده به اجرای طرح سپر دفاع موشکی بپردازد.

تحلیل‏گران سیاسی معتقدند که لغو این طرح از سوی آمریکا که قرار بود در کشورهای لهستان و جمهوری چک راه‏اندازی شود؛ به بهبود روابط استراتژیک میان روسیه و آمریکا کمک خواهد کرد. اما پرسشی که مطرح می شود، این است که چگونه طرحی که از مهم‌ترین اولویت‌های دفاع ملی آمریکا بود؛ یک‌باره تغییر ماهیت پیدا می‌کند و اعلام می‌شود که ایران در حال حاضر توان ساخت موشک دوربرد را ندارد ولی به توانایی ساخت بمب هسته ای رسیده است، اظهاراتی که دقیقاً عکس آن در زمان جرج بوش از سوی منابع اطلاعاتی آمریکا گفته شد و در آن اعلام کردند که ایران از سال ٢٠٠٣ تمامی پروژه‌های مرتبط با ساخت بمب هسته‌ای را کنار گذاشته است و بطور کلی این کشور بین سه تا هشت سال آینده قادر به ساخت بمب هسته ای نیست.

با برگزاری نشست سرنوشت ساز آتی گروه پنج به علاوه یک با ایران درماه اکتبر و نیز اجلاس کشورهای موسوم به «جی بیست»، به نظر می رسد که باید منتظر تصمیماتی از نوع دیگر علیه پرونده هسته ای ایران بود. ضمن اینکه انصراف آمریکا از راه اندازی سیستم سپر دفاع موشکی در اروپای شرقی، می تواند با قدردانی ویژه روس‌ها در همراهی این کشور با آمریکائیان در مسائل پیچیده بین المللی همراه شود.

برای بررسی بیشتر این موضوع، با دکتر هوشنگ حسن‏یاری، استاد کالج نظامی سلطنتی در کانادا، گفت‏ و گویی انجام داده‏ام:

آقای دکتر حسن‏یاری، وزارت دفاع امریکا اعلام کرده است که از طرح سپر دفاع موشکی در شرق اروپا، صرف نظر کرده و تصمیم دارد سیستمی انعطاف‏پذیرتر را جایگزین این طرح کند. از نظر نظامی، منظور از «سیستمی انعطاف‏پذیرتر» چیست؟



سیستمی که قرار بود در لهستان و جمهوری چک برپا شود؛ از آزمایشات مختلف، چندان موفق بیرون نیامده است.

در مورد سیستم جدیدی که جای این سیستم را خواهد گرفت (با تأکید بر این که سیستم قبلی هنور به کار گذاشته نشده بود و در حال بررسی بوده)، این که از انعطاف بیشتری برخوردار خواهد بود. به این معنا که قابلیت حرکت دارد. یعنی این که می‏توان آن را بر روی کشتی یا کامیون‏های مخصوص سوار و جابجا کرد.

همان‏طوری که از سوی رابرت گیتس، وزیر دفاع امریکا، اشاره شد؛ این سیستم کارایی بیشتری در برابر سیستم توان موشکی ایران دارد که امروز بیشتر توان میان‏برد و کوتاه دارد. به این معنا که از قول امریکایی‏ها، ایران هنوز دارای توان موشک با برد بین‏قاره‏ای نیست و در نتیجه، سیستم آتی قابلیت برخورد بیشتری با توان ایران دارد. ضمن این که قابل انتقال است و حتا می‏تواند به نزدیکی مرزهای ایران هم منتقل شود.


وزیر دفاع امریکا، می گوید ایران توان ساخت موشکهای دوربرد را ندارد اما از سوی دیگر مقامات امریکایی گفته‏اند که ایران توانایی ساخت بمب اتمی را به دست آورده است. آیا از نظر تکنولوژی و توان نظامی، میان ساخت بمب هسته‏ای و ساخت موشک دوربرد، دانش مرتبط وجود دارد؟



زمانی شوروی سابق ابرقدرت جهان بود و حتا در مواردی گفته می‏شد که ابرقدرت اول است. منتها همان ابرقدرتی که دارای توان هسته‏ای و نظامی بسیار بالایی بود؛ از تأمین نیازهای اولیه‏ی مردم خود، به خصوص در منطقه‏ی آسیای میانه، ناتوان بود. بنابراین، قدرت در یک زمینه، به معنای قدرت در همه‏ی زمینه‏ها نیست.

در مورد ایران، از آن‏جایی که تأکید بیشتر بر سر مسأله‏ی هسته‏ای بوده که این غنی‏سازی ادامه پیدا کند؛ ایران ممکن است همان یک بمبی را هم که طبق گفته‏ی آمریکایی‏ها، بسازد و بر سر یکی از همین موشک‏های میان‏برد سوار کند تا بتواند مثلاً اسراییل یا نیروهایی امریکایی در عراق و افغانستان را هدف قرار دهد، چون این توانایی وجود دارد.

منتها برای امریکایی‏ها مهم‏ترین امر این است که سرزمین خود را دور از دسترس توان موشکی ایران نگاه دارند. و به این خاطر، تأکید امریکا بیشتر بر این امر است.

دکتر هوشنگ حسن‏یاری

از سوی بعضی از منابع خبری گفته شده که این سیستم در اسراییل نصب خواهد شد. از نظر نظامی، استقرار این سیستم در اسراییل، چقدر می‏تواند موفقیت‏آمیز باشد؟ با توجه به این که این سپر موشکی در مسیر عبوری از اروپا و یا امریکا نیست؟

اگر طبق این گفته عمل شود؛ معنایش این خواهد بود که خطری که اسراییل در گذشته، از جانب ایران به آن اشاره می‏کرد، جدی‏تر گرفته شده است. در نتیجه این سیستم می‏تواند در اسراییل هم به کار گذاشته شود. به همین خاطر، یک سیستم متحرک این توانایی را دارد. در حالی که سیستمی که قرار بود در اروپای شرقی به کار گرفته شود، باید ثابت می‏بود.

خود اسراییل با موشک اروو (Arrow) توانایی موشکی و ضد موشکی نسبتاً بالایی دارد. ضمن این که از زمان جنگ کویت به این سو، اوایل سال‏های ۱۹۹۰ میلادی، کشورهای مختلف، از جمله امریکا و آلمان، موشک‏های ضد موشک پاتریت (PATRIOT) به اسراییل داده‏اند. در نتیجه، اسراییل آن توان را هم دارد.
منتها، این‏ها همه فرضیاتی است در این زمینه که ایران به چنین و چنان عملی دست بزند. اما باید دید که اساساً چنین امکانی وجود دارد و به خصوص چنین اراده‏ی سیاسی‏ای در ایران وجود دارد یا نه.

از منظر سیاسی به این قضیه نگاه کنیم؛ همان‏طور که می‏دانید در آستانه‏ی برگزاری نشست گروه ۵+۱ با ایران در ماه اکتبر هستیم. هم‏چنین نشست سالانه‏ی مجمع عمومی سازمان ملل و نیز نشست کشورهای موسوم به «جی۲۰» را پیش رو داریم. آیا این اقدام امریکا چراغ سبزی به روسیه، برای جلب حمایت این کشور در همراهی با تحریم‏های آینده‏ی بین‏المللی علیه ایران است؟


به اعتقاد من، در زمینه‏ی روابط میان قدرت‏ها، وقتی مسأله‏ای پیش می‏آید، بیش از یک دلیل دارد. یعنی مسأله‏ی ایران، که آقای اوباما و آقای گیتس مطرح کردند، یک سوی قضیه است و قطعاً مسائل دیگری، از جمله معامله‏ای که با روسیه انجام شده نیز مطرح است.

به طور قطع، همان‏طور که در گذشته دیده شده، روسیه با امریکا و کشورهای گروه ۵+۱، به راحتی کنار می‏آید. زمانی که گروه کشورهای اروپای غربی به اضافه‏ی امریکا، این آمادگی را داشته باشند که به روسیه قیمت بایسته را بپردازند.

به همین خاطر است که روسیه در گذشته نیز به قطعنامه‏هایی که در شورای امنیت سازمان ملل و شورای حکام آژانس بین‏المللی هسته‏ای علیه ایران مطرح بوده، علی‏رغم خواسته‏ی ایرانی‏ها، رأی مثبت داده است.
در نتیجه‏ به طور قطع، معامله‏ای بین امریکا و روسیه در این مورد صورت گرفته و یکی از اهداف چنین معامله‏ و سازشی با روس‏ها، این است که روابط بین روسیه و ناتو بهبود بیشتری پیدا کند.

این هم برمی‏گردد به مسایل ریزتری، نظیر آن‏چه در گرجستان و اوکراین، بین روسیه و آمریکا و سازمان ناتو می‏گذرد و همین‏طور امنیت کشورهای اروپای شرقی. به خصوص لهستان که از سال‏های ۱۹۳۰ میلادی به این طرف، لطمات بسیار زیادی به خاطر معاملاتی که بین غربی‏ها و شوروی سابق صورت گرفته، دیده است.

در نتیجه این یک استراتژی چند سره است که باید دید هریک از آن سرها به چه مسائلی برمی‏گردد. از جمله به مناقشه‏ی اعراب و اسراییل و این که روسیه چه نقشی در آینده‌ی این مناقشات برای خود پیدا خواهد کرد.