ترانه‌هایی فراتر از مرز بگیر و ببندها

محمود خوشنام

فضای فرهنگ سیاسی سال‌های ۴۰ گردونه پیام‌های باز و بسته‌ی اجتماعی را به راه می‌اندازد. با تکیه بر نمادهای گوناگون، شعر و ترانه، سازگارترین جایگاه ابلاغ پیام‌های اجتماعی می‌شود تا بتواند در برابر سانسور مقاومت کند.

با این همه گوش امنیتی‌ها تیز می‌شود. اینان که خطر واقعی را در جایی که حضور داشت نمی‌دیدند در عرصه ترانه‌سازی‌های نمادین می‌دیدند که وجود نداشت.

سانسور واژه‌ها و قصه‌ها پیش آمد. حتی کار به ممنوعیت پخش بعضی از ترانه‌ها و توقیف ترانه‌سازان کشید ولی بیهوده بود. جوانان طنین از مرز بگیر و ببندها فراتر رفته بودند و ترانه‌هایشان در همه‌ی خانه‌ها زمزمه می‌شد.

ایرج جنتی عطایی، ترانه‌سرا

صفحات و کاست‌هایشان دست به دست می‌گشت. ترانه پشت ترانه، پیام از پی پیام. ایرج جنتی عطایی «پل» را ساخت و حرف‌هایش به یاری موسیقی واروژان جلوه‌ی بیشتری پیدا کرد.

پل برای گذشتن از دشواری‌ها و رسیدن به آینده همبستگی را توسعه می‌کرد.

شهریار قنبری کم و بیش هم‌زمان «جمعه» را ساخت و در آن خونی را دید که از آسمان به جای باران می‌چکید. «جمعه» با آهنگ اسفندیار منفردزاده به یکی از تأثیرگذارترین ترانه‌های سال‌های ۵۰ تبدیل شد.

در همین سال‌هاست که اردلان سرفراز ترانه‌ی «آیینه‌ها» را در پیوند با آهنگی از حسن شماعی‌زاده ساخت.

این ترانه‌ها با صدای گوگوش و گاه فرهاد آن‌چنان جلایی پیدا کرد که حتی بیرون از تصور طنینی‌ها هم بود. در این برنامه به تکه‌ای از ترانه‌ی آیینه‌ها گوش می‌کنیم.