موسیقی عربی، چاشنی موسیقی عامیانه‌ی ایران

محمود خوشنام

شاخه‌ای از موسیقی عامیانه‌ی شهری که پیش از این از آن سخن گفتیم، آشکارا با عناصری از موسیقی سرزمین‌های مجاور به ویژه عربی درمی‌آمیخت.

این شاخه بیشتر از منطقه‌ی ساحلی خلیج فارس خود را به پایتخت می‌رسانید و شکل‌های مختلف پیدا می‌کرد. شاید یکی از نخستین مبشران این موسیقی آمیخته، قاسم جبلی باشد که از جوانی با زبان عربی آشنا بوده و در سفری به مصر با خواننده‌ی معروف، ام کلثوم نیز دیدار داشته است.

او ابتدا با برادران معارفی کار می‌کرده است و سپس با همکاری با کسانی پرداخته که متخصص ساخت موسیقی دورگه بودند. مثل عباس شاهپوری، شاهپور نیاکان و ابراهیم سلملکی.

قاسم جبلی

جبلی، خواننده‌ی آهنگ‌های دورگه، شهرتی چنان فراگیر پیدا کرد که از مرزهای ملی نیز فراتر رفت. شیوخ عربی غالباً از او برای گرم کردن مجالس جشن خود دعوت به عمل می‌آوردند.

شیوه‌ی کار جبلی در ایران پیروان بسیار نیز پیدا کرد. مثل منوچهر شفیعیان که البته شهرتش به پای جبلی نرسید. طرفداران جبلی او را فریدالرتش ایران می‌نامیدند.

به زودی موسیقی عامیانه‌ی شهری شاخه‌ی آمیخته با نواهای عربی چهره‌ی شاخه‌ی دیگری نیز برای خود پیدا کرد. نعمت‌الله آغاسی که خود از نواحی جنوبی ایران می‌آمد. جایی که نفوذ موسیقی عربی برجسته‌تر احساس می‌شود.

تفاوت آغاسی و جبلی را باید در تفاوت دست‌مایه‌ای دید که با عناصر عربی درمی‌آمیختند. جبلی بیشتر با دستایه‌های سنتی این کار را می‌کرد.

نعمت‌الله آغاسی

حال آن‌که بخش ایرانی موسیقی آغاسی در این آمیزش موسیقی بندری بود که به هر حال با موسیقی عربی قرابت بیشتری داشت.

شور و هیجانی که در آهنگ‌های بندری وجود دارد نتیجه‌ی این آمیزش را بیشتر از آن‌که با ناله و مویه سر و کار داشته باشد، شاد و برانگیزاننده از کار در می‌آورد.

صدایی با رگه‌های ویژه‌ی موسیقی بندری همراه با حرکات صحنه‌ای با پایی که کمی می‌لنگید و دستمال سفیدی که همیشه در دست می‌چرخانید، آغاسی را از دیگر خواننده‌های کافه‌های سازان ضربی متمایز می‌ساخت.

در میان ترانه‌هایی که او خواند دو ترانه‌ی «لب کارون» و «آمنه» سال‌ها ورد زبان مردم کوچه و بازار شده بود.