«رفع تبعیض از زنان، به نفع زن و مرد ایرانی است»

مریم محمدی

زنان ایرانی یکی از مطرح‏ترین جنبش‏های زنان را در سطح جهان ارائه کرده‏اند. گذشته از شیرین عبادی که به عنوان اولین زن از منطقه‏ی خاورمیانه، اولین زن مسلمان و اولین ایرانی، جایزه‏ی صلح نوبل را به‏دست آورد، زنان ایرانی در نقش‏های گوناگون فعالان جامعه‏ی مدنی، از حامیان حقوق بشر، حقوق زنان، حقوق کودکان و همه‏ی عرصه‏های موجود در حیطه‏ی حقوق بشر، توانسته‏اند جوایزی را در سطح جهان به‏دست بیاورند.

به بهانه‏ی این نامه با خانم شهلا لاهیجی، فعال حقوق زنان و اولین ناشر زن در ایران، گفت‏‏وگو کرده‏ام. از خانم لاهیجی می‏پرسم که آیا واقعا این نگرانی وجود دارد که رهبران جنبش سبز در باره‏ی مطالبات زنان کوتاه بیایند؟

به نظر من، بحث در این باره آن‏قدر مفصل است که مساله کوتاه آمدن یا نیامدن نیست. مساله‏ی این است که امکان ندارد شما بتوانید در جامعه‏ای دمکراسی را آن‏گونه که دارید ادعا می‏کنید پیاده کنید، بدون این که در آن جامعه، مسائل حقوق زنان جا افتاده باشد.

شهلا لاهیجی، فعال حقوق زنان

مساله‏‏ی ما این نیست که زنان جنبش سبز یا قرمز بنویسند، مساله‏ی ما این است که تحقق دمکراسی در تمام جوامع بشری، در شرایطی قابل تحقق است که تبعیض‏ها رفع شده باشد و جامعه بری از تبعیض، به خصوص تبعیض جنسیتی باشد.

تا چنین شرایطی تحقق پیدا نکند، هیچ‏کس نمی‏تواند مدعی شود که دارد جامعه را به سمت دمکراسی پیش می‏برد. به همین دلیل لازم است که نهادها، صنف‏ها، گروه‏ها و انجمن‏ها حق آزادی حضور و فعالیت را داشته باشند. بنابراین مشکل ما این است که اندیشه و تفکر باید به آن سو برود.

اگر جنبش سبز را چهارچوبی از اندیشه و تفکری که الان وجود دارد و پایه‏های مهم آن هم زنان بوده و هستند را درنظر بگیریم، چه حرکات مشخصی در رابطه با زنان، با این چهارچوب فکری و اندیشگی معنا دارد؟

به نظر من، اصلا به قصه این‏گونه نباید نگاه کرد. شما در فضایی می‏توانید حرف بزنید که آزادی بیان داشته باشید. آن وقت می‏توانید مشکلات‏تان را بگویید. شما در فضایی می‏توانید حرکت کنید که اجازه‏ی تجمع مطابق قانون اساسی داشته باشید. به نظر من، وظیفه‏ی بالاترین مقام‏های هر کشوری حفاظت از دست‏کم قوانینی است که خودشان تصویب کرده‏اند.

به همین دلیل، تا این موارد تحقق پیدا نکند و هر روز انگ بزنند که من با رادیو زمانه صحبت کرده‏ام، پس خائنم؛ آن یکی با صدای امریکا گفت‏وگو کرده، پس خائن است؛ آن دیگری حتما جاسوس است و … یعنی با منتقدین این‏طور برخورد شود، به جایی نمی‏رسد.

وقتی از دمکراسی می‏گوییم، دمکراسی که تنها برای زنان نیست. دمکراسی برای کل جامعه است و اتفاقا منافع برخورداری زنان از حقوق مساوی شامل حال همه‏ی جامعه می‏شود.

خانم لاهیجی، پس شما ارسال چنین نامه‏ای را تحت عنوان جمعی از فعالین جنبش زنان به موسوی و کروبی، ضروری نمی‏دانید؟

این‏طور نیست؛ من همه چیز را بر همه کس ضروری می‏دانم. منتها مساله‏ی من این است که شرط بیع کردن سر چیزهای بدیهی، فقط تکرار بدیهیات است. اما اصلا اشکال ندارد؛ ما عادت داریم همه چیز را مرتب تکرار کنیم. شاید این هم یک روش باشد و به هیچ‏وجه عیبی ندارد.

اما اصلا یعنی چه؟! مگر کسی می‏تواند مدعی اصلاحات و مدعی دمکراسی و مدعی جنبش به سوی جلو باشد و مساله‏ی زنان را درنظر نگیرد. یعنی اصلا مگر چنین چیزی ممکن است؟ در این صورت تمام آن ادعاها زیر سؤال می‏رود.

آیا این نامه‏ها می‏توانند یک تذکر و یادآوری باشند؟

بله؛ و من اصلا با این تذکر دادن مخالفتی ندارم. اما منظورم این است که این مساله‏ی آن‏قدر بدیهی است که جدا از این که گویا زنان فعال‏ترین بخش این حرکت‏ها هستند، فقط باید یادآوری کرد که این در حقیقت حقوق مردان هم هست.

به هیچ وجه من این را حقوق زنان به تنهایی نمی‏دانم. رفع تبعیض از زنان، تحولی است به نفع زن و مرد ایرانی. یادمان باشد که چرخه‏ی شوم و بسته‏ی تربیت به دست زنان است و تا زنان از حقوق برابر انسانی برخوردار نباشند، چنین چیزی را نمی‏توانند به فرزندان‌شان القا کنند.