جای خالی شیوا پر شد

شکوفه منتظری

«شب خوش خانم کلینتون! فردا فقط ۹ برنده خواهید داشت و فعالان ان حقوق بشر ایرانی حق خواهند داشت بپرسند: شما که حتی به یادی از شیوا نظرآهاری فرصت ابراز نمی‏دهید، مبادا خدشه‏ای باشد روی بوم رنگ و روغنی که برپا کرده‏اید، چگونه می‏توانید انتظار داشته باشید باور کنیم که نقض حقوق بشر در ایران، مساله‏‏ای واقعاً جدی برای شما است.»

این جایزه هر سال به ۱۰ زن شجاع از سراسر جهان اهدا می‏شود. اسامی برندگان امسال این جایزه، روز اول مارس در اطلاعیه‏‏ی مطبوعاتی این سازمان منتشر شد و نام شادی صدر نیز در آن به چشم می‏خورد.
اما تاریخ برگزاری مراسم اهدای جایزه، امروز (۱۰ مارس) بود. شادی قصد داشت این جایزه را به شیوا نظرآهاری، فعال حقوق بشر که در زندان به‏سر می‏برد، تقدیم کند.

شیوا نظرآهاری، فعال حقوق بشر که در زندان به‏سر می‏برد

او می‏گوید:

راست‏اش، درست همان روزی که اسامی برندگان جایزه‏ی امسال از سوی وزارت خارجه‏ی آمریکا اعلام شد، خبر بازداشت جعفر پناهی و همکاران‏اش و در عین حال خبر قطعی شدن حکم اعدام محمد علی ولیان، دانشجوی دانشگاه زنجان را شنیدم. در عین حال بحث زندانیان سیاسی و نقض مستمر و گسترده‏ی حقوق بشر در ایران، موضوع کنفرانسی بود که همان روز در آن شرکت داشتم.

موضوع اصلی‏ای که باعث شد من به چنین تصمیمی برسم، این بود که احساس کردم همه‏ی این حرف‏ها، همه‏ی اعتراض‏ها و انتقادهای افرادی مانند من به عدم اقدام یا مؤثر نبودن اقدامات کشورهایی که خود را مدافع حقوق بشر می‏دانند، در مورد نقض حقوق بشر در ایران، نمی‏تواند آن‏قدر مؤثر باشد، مگر این که خودمان دست به اقدامات مؤثر‏تر و معنادارتری بزنیم.

در واقع، این‏جا بود که تصمیم گرفتم به جای این که به واشنگتن برای شرکت در مراسم اهدای جایزه بروم، کاری کنم که از نظر خودم مؤثرتر باشد و بتواند توجه بیشتری را جلب کند. در عین حال همبستگی من را با همه‏ی زندانیان سیاسی و به خصوص شیوا نظرآهاری نشان بدهد.

فکر کردم این کار می‏تواند در دید مخاطبین و رسانه‏ها این معنا را داشته باشد که اگر کسی آن‏جا جای‏اش خالی است، شیوا نظرآهاری است. کسی که از نظر من، جای او برای یک دقیقه یا حتی یک ثانیه در زندان نیست.

اما چرا شادی صدر تصمیم گرفت این جایزه را نپذیرد؟ او می‏گوید که بحث بر سر اهدای جایزه‏ی او به شیوا نیست. بلکه نکته‏ی اساسی مخالفت برگزارکنندگان با بیان چرایی اهدای جایزه‏ی او به شیوا نظر‏‏‏‏‏‏‏‏آهاری بوده است:

متأسفانه در آخرین مکاتباتی که بین من و برگزار کنندگان مراسم انجام شد، متوجه شدم که پیام من و یا حتی دو نکته‏ی اصلی پیام؛ تقدیم آن به شیوا نظرآهاری و دلیل نیامدن من برای نشان داده شدن جای خالی شیوا در زندگی عادی و طبیعی و عدم برخورداری او از حق آزاد بودن، در مراسم مطرح نخواهد شد.

شادی صدر

از شادی می‏پرسم، تصمیماتی از این دست چقدر می‏توانند تاثیرگذار باشند؟

از نظر من لازم است اقدامات مؤثرتری انجام بدهیم. این حرکت برای من به معنای محروم شدن از شرکت در آن مراسم و بسیاری از امکاناتی که ممکن بود در اختیار من قرار بگیرد، اما بحث اصلی من که موجب شد چنین تصمیمی بگیرم، این است که به نظرم می‏رسد گام‏های بسیار مؤثرتری از این که ما فعالان حقوق بشر مدام در یک صحنه‏ی عادی و طبیعی در عرصه بین‏المللی، وضعیت حقوق بشر را در ایران نقد کنیم و عمل‏کرد و سیاست‏های کشورهای دیگر در مورد نقض حقوق بشر در ایران را نقد کنیم لازم است.

گامی مؤثرتر از این که آن‏ها به ما لبخند بزنند، به ما تبریک بگویند، بیانیه‏ها و اطلاعیه‏ها‏ی‏‏مان را بخوانند و گاهی بیاینه‏ها و اطلاعیه‏های سیاسی صادر کنند و در همان زمان با دولت ایران که به خصوص بعد از انتخابات، به طور عریان در خیابان‏ها حقوق بشر را نقض کرده، مانند سایر دولت‏ها، مثل قبل، ارتباطات‏شان را داشته باشند، مذاکرات‏شان را داشته باشند، قراردادهای تجاری‏شان را ببندند و همه چیز بسیار آرام و بسیار عادی در سطح بین‏المللی طی شود. انگار نه انگار که اتفاقی افتاده است.

برای من مهم این بود که به شکلی نشان بدهم که نه؛ همه چیز عادی نیست. همه چیز مثل قبل نیست، اساسا هیچ‏چیز مثل قبل نیست. در حقیقت، تلاشی بود برای نشان دادن این که هیچ چیز مثل سابق نیست.

عده‏ای مطرح می‏کنند که شاید حضور شادی در واشنگتن و اعلام مواضع او در مراسم، می‏توانست مطرح شدن دیدگاه‏های انتقادی از این دست را در سطح وسیع‏تری امکان‏پذیر کند. در حالی که الان این امکان از بین رفته است و ماجرا در سطح رسانه‏های فارسی زبان باقی مانده است.

شادی اما این نظریه را رد می‏کند:

حداقل جست‏وجویی که من امروز صبح در مورد بازتاب‏های رسانه‏ای این اتفاق انجام دادم، نشان از آن دارد که نه تنها به وبلاگ من محدود نمی‏شود، نه تنها محدود به وب‏سایت‏ها و رسانه‏های فارسی زبان نمی‏شود، بلکه در سطح بین‏المللی، در سطح رسانه‏های انگلیسی زبان هم بازتاب گسترده‏ای داشته است.

از طرف دیگر، آن‏چه من به دنبال آن بودم این بود که اتفاقا این پیام آن‏جا مطرح شود و واکنش و انعکاس بین‏المللی گسترده‏ای داشته باشد. چرا که می‏دانستم در مراسم اهدای جایزه و کنفرانس خبری پس از آن، تعداد بسیاری از رسانه‏های معتبر بین‏المللی حضور دارند.

اما عاملی که از پخش شدن این صدا جلوگیری کرد، از آن من نبود. آن عامل تصمیم دولت آمریکا مبنی بر حذف صدای من، مبنی بر حذف پیام من و در نتیجه مبنی بر حذف نگرانی ما نسبت به مخاطره‏آمیز بودن وضعیت شیوا نظرآهاری و سایر زندانیان سیاسی بود.