ماه‌نامه زنان، مبتکر فمینیسم اسلامی در ایران

فروغ.ن. تمیمی

دهه اول پس از انقلاب بهمن با حذف اپوزیسیون، جنگ با عراق و برنامه‌ریزی دولتی برای کنترل هرچه بیش‌تر اقتصاد و منابع ثروت هم‌راه بود.

در این میان روشن‌فکر دینی سرخورده از گسترش فقر، نابسامانی اجتماعی و پیامدهای دردناک جنگ با عراق، وادار به تعمق در عمل‌کرد و چرایی شکست اسلام ایدئولوژیک شد.

روشنفکر دینی با فقدان آزادی‌های اجتماعی هم روبه‌رو بود. او در دهه دوم پس از انقلاب کوشید نوعی سازگاری میان مقولات مدرن و مفاهیم مذهبی را مطرح کند؛ تا بتواند زمینه دگرگونی و تغییر را در جامعه ایجاد کند.

رویای ساختن یک جامعه مدنی روشن‌فکر دینی را به طرح گفتمان‌های جدیدی مانند خردورزی، گفت‌وگو، نقد و تساهل سوق داد، و جنبش اصلاح‌طلب را به‌وجود آورد.

این جنبش توانست در مدتی کوتاه حمایت اقشار مختلف، از جمله دانشجویان و زنان را به‌دست آورد.

اعمال تبعیضات علیه زنان مسبب تحولات بی‌سابقه‌ای در سه ده گذشته در ایران بوده است. با پیروزی اصلاح‌طلبان و باز شدن فضای سیاسی و افزایش آزادی‌ها پس از انتخاب آقای خاتمی به ریاست جمهوری هسته‌های جدید تلاش‌های برابری‌خواهانه زنان که در آغاز دهه هفتاد شمسی رشد کرده بود، شکوفا شد.

این فعالیت‌ها که در آغاز با طرح مسائل زنان در بعضی از روزنامه‌ها و مجلات شروع شد، در طول دو دهه گذشته با رشد بی‌سابقه‌ای در زمینه‌های دیگر مانند برپایی گروه‌های زنان، و فعالیت‌های متعدد در زمینه نوشتن، ترجمه، گسترش و به راه انداختن کمپین‌های گوناگون ادامه یافت.

جنبش فعلی زنان در ایران تولد، رشد و پویایی خود را مدیون نویسندگانی است که در اوایل دهه هفتاد به انتشار مقالات و تابوشکنی در زمینه تبعیض به زنان پرداختند.

شهلا شرکت در سال ۱۳۷۰ به انتشار ماه‌نامه زنان پرداخت که به مدت ۱۶ سال مرتبا منتشر شد

با انتشار ماه‌نامه زنان در سال ۱۳۷۰ فصل جدیدی در مبارزات برای کسب برابری حقوقی گشوده شد. شهلا شرکت مدیر و سردبیر این ماه‌نامه روزنامه‌نگاری را پس از انقلاب با مجله اطلاعات بانوان شروع کرد و بعد هم ده سال سردبیر زن روز بود.

اما سرانجام به دلیل گرایش‌های فمینیستی خود از زن روز اخراج شد. شهلا شرکت در سال ۱۳۷۰ به انتشار ماه‌نامه زنان پرداخت که به مدت ۱۶ سال مرتبا منتشر شد.

مجله زنان در واقع اولین ماه‌نامه فمینیستی جدی پس از انقلاب بود که توانست به مدت طولانی و بدون وقفه منتشر شود و نقش مهمی در مطرح کردن مسائل زنان بردارد و به طرح مباحث جدی در این زمینه اقدام کند.

این مجله با طرح بحث‌های مهم حقوقی، به خصوص در زمینه حقوق زن در اسلام و تبعیضات مندرج در قانون به قوانین خاص مربوط به طلاق، دیه، قضاوت، ارث و غیره می‌پردازد.

بحث حقوق زنان در اسلام بحثی است که در سال‌های اخیر بارها در رسانه‌ها از زوایای گوناگون مطرح گشته و موافقان و مخالفان را به ارائه تفاسیر زن‌ورانه و یا زن‌ستیز از آیات قرآن واداشته است.

ماه‌نامه زنان با ارائه مقالاتی که برداشت‌های زن‌ورانه از آیات و احادیث داشتند به طرح مباحث جدیدی که عموما تحت عنوان فمینیسم اسلامی دسته‌بندی می‌شوند پرداخت.

مقالات محسن سعیدزاده درمجله زنان در زمینه نقد فقه هم به هرچه بیشتر مطرح شدن این موضوعات یاری رساند.

هم‌کاری سردبیر زنان خانم شرکت با نویسندگان سکولار و ایجاد یک فضای دموکراتیک برای طرح نظرات آنان گروهی از متخصصان غیر مذهبی را به هم‌کاری با این ماه‌نامه واداشت.

مجله زنان در واقع اولین ماه‌نامه فمینیستی جدی پس از انقلاب بود که توانست به مدت طولانی و بدون وقفه منتشر شود و نقش مهمی در مطرح کردن مسائل زنان بردارد و به طرح مباحث جدی در این زمینه اقدام کند

در آن سال‌ها مقالات روشن‌گرانه خانم مهرانگیز کار حقوق‌دان و کنش‌گر در زمینه حقوق زن، با استقبال عموم روبه‌رو بود.

افزون بر این همکاران خانم شرکت با ارائه گزارش‌های تکان‌دهنده از اعمال خشونت بر زنان و کودکان، قتل‌های ناموسی و سنگسار نقش مهمی در تابوشکنی، گسترش آگاهی و افشاگری در این موارد به‌عهده داشتند.

افشاگری‌های این نشریه در مورد کودک آزاری، در ارائه جزییات پرونده آرین گلشنی که به دست نامادری خود شکنجه شده و مرده بود، زنان را به یک ماه‌نامه پرخواننده تبدیل کرد.

هم‌چنین مجله زنان، توانست با ارائه گزارش‌های مستمر از مذاکرات مجلس در باره طرح قوانین مربوط به زنان و دامن زدن به بحث‌های مربوط به حقوق برابر ذهنیت و آگاهی زنان را در مورد مطالبات‌شان ترقی دهد.

مصاحبه‌های جالب ژورنالیست‌های زنان با نمایندگان مجلس در این میان از مطالب خواندنی این نشریه بودند.

یکی دیگر از ویژگی‌های زنان تابو شکنی در زمینه فمینیسم و ارائه بحث‌های فمینیستی بود. در این زمینه مجله زنان توانست هم‌کاری نویسندگانی با گونه‌گونی‌های فکری متفاوت را جلب کند و قدم مهمی در معرفی و ارائه بحث‌های ضروری برای جنبش زنان بردارد.

انتشار مقالاتی از افسانه نجم آبادی، نیره توحیدی و دیگران که در دانشگاه‌های مهم دنیا در زمینه زنان تدریس می‌کنند، زمینه ارتباط و هم‌کاری میان زنان فمینیست در داخل و خارج از کشور را فراهم کرد.

روی‌کرد مجله زنان به مباحث فمینیستی در غرب، با مخالفت، دشمنی و کارشکنی مسئولان روبرو شد. ماه‌نامه زنان بارها با خطر لغو امتیاز انتشار روبه‌رو شد.

دفتر مجله به دفعات مورد هجوم بنیادگرایان قرار گرفت و خانم شرکت و هم‌کاران او بارها تهدید شدند.

متأسفانه این مجله پس از انتشار ۱۵۲ شماره، در دی‌ماه ۱۳۸۷ توقیف شد. هیئت نظارت بر مطبوعات دلیل لغو مجوز انتشار زنان را به‌خطر انداختن سلامت روحی و روانی شهروندان، تبلیغ وجود نابرابری حقوقی، سیاه‌نمایی مسائل، و عدم امنیت برای زنان در جامعه، عنوان کرده بود.

ممنوعیت انتشار ماه‌نامه زنان انعکاس زیادی در داخل و خارج کشور داشت و اعتراض‌های متعددی را در پی داشت.

خانم شرکت در سال ۲۰۰۸ جایزه شهامت در خبرنگاری را از بنیاد بین‌المللی رسانه‌های زنان، دریافت کرد و در سال ۱۳۸۵ به عنوان یک روزنامه‌نگار برجسته از طرف انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران انتخاب شد.